Stan kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli w Polsce poprawia się z roku na rok. Kontrola NIK ujawniła jednak sporo nieprawidłowości. W niektórych gminach na terenie obszarów wodnych brakowało ratowników, a oznakowanie miejsc niebezpiecznych było niepełne. Zdarzało się, że wykonywano mniej badań jakości wody niż wymagają tego przepisy albo nie wykonywano ich wcale. Internetowy Serwis Kąpieliskowy zawierał niekompletne i nieaktualne dane, co sprawiało, że osoby planujące wypoczynek nad wodą nie wiedziały, jakich warunków kąpieli się spodziewać.
Jakość wody w kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli stale się poprawia. Liczba obiektów wyróżnionych Błękitną Flagą wzrosła w Polsce w ciągu ostatnich dwóch lat z 21 do 29. Wszystkie kąpieliska zarekomendowane do wyróżnienia Błękitną Flagą przez polską komisję oceniającą zostały przyjęte przez jury międzynarodowe.
Tabela: Liczba kąpielisk wyróżnionych Błękitną Flagą w wybranych państwach europejskich w 2014 r.
| Kraj | Liczba kąpielisk wyróżnionych Błękitną Flagą w 2014 r. | Powierzchnia kraju (tys. km) | Liczba kąpielisk z Błękitną Flagą przypadająca na 10 tys. km powierzchni kraju | Długość morskiej linii brzegowej (tys. km) | Liczba kąpielisk z Błękitną Flagą przypadająca na 100 km morskiej linii brzegowej |
|---|---|---|---|---|---|
| Belgia | 12 | 30,5 | 3,9 | 0,06 | 20,0 |
| Chorwacja | 97 | 56,5 | 17,2 | 5,8 | 1,7 |
| Dania | 244 | 43,1 | 56,6 | 7,3 | 3,3 |
| Francja | 363 | 551,5 | 6,6 | 4,7 | 7,7 |
| Grecja | 360 | 132,0 | 27,3 | 13,7 | 2,6 |
| Hiszpania | 561 | 504,8 | 11,1 | 6,8 | 8,3 |
| Holandia | 58 | 41,5 | 14,0 | 0,8 | 7,3 |
| Irlandia | 84 | 70,3 | 11,9 | 1,4 | 6,0 |
| Litwa | 3 | 65,2 | 0,5 | 0,09 | 3,3 |
| Łotwa | 12 | 64,6 | 1,9 | 0,5 | 2,4 |
| Niemcy | 41 | 357,0 | 1,1 | 2,4 | 1,7 |
| Norwegia | 12 | 323,9 | 0,4 | 25,1 | 0,05 |
| Polska | 29 | 312,7 | 0,9 | 0,8 | 3,6 |
| Portugalia | 291 | 92,4 | 31,5 | 2,7 | 10,8 |
| Słowenia | 12 | 20,3 | 5,9 | 0,07 | 17,1 |
| Szwecja | 6 | 450,0 | 0,1 | 3,2 | 0,2 |
| Wlk. Brytania | 55 | 244,1 | 2,3 | 12,4 | 0,4 |
| Włochy | 268 | 301,3 | 8,9 | 7,6 | 3,5 |
Bezpieczeństwo korzystających z kąpieli
W większości skontrolowanych gmin, wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast zapewnili bezpieczeństwo osób wypoczywających na terenie kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli: ustawili tablice informacyjne na terenie tych obiektów, oznakowali strefy dla umiejących i nieumiejących pływać, zatrudnili ratowników wodnych, zapewnili sprzęt ratunkowy i pomocniczy, urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze, a także sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne.
W połowie gmin objętych kontrolą NIK przedstawiciele urzędów gmin i miejskich ośrodków sportu i rekreacji we współpracy z Policją, Strażą Miejską i Wodnym Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym identyfikowali miejsca niebezpieczne na obszarach wodnych gminy. W części gmin Policja patrolowała takie miejsca łodziami motorowymi. Część gmin (np. Mielno i Miłki) organizowała akcje na rzecz poprawy bezpieczeństwa na terenie obszarów wodnych.
W niektórych gminach stwierdzono nieprawidłowości dotyczące miejsc wykorzystywanych do kąpieli:
- Np. w gminach Płaska i Miłki na obszarze 6 obiektów nie zapewniono ratowników wodnych, ani wyposażenia w sprzęt ratunkowy i medyczny, urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze oraz leki i artykuły sanitarne. Ponadto, w Sieciechowie na terenie 1 obiektu brakowało niektórych urządzeń i leków;
- Np. Węgorzewie i Sieciechowie nie analizowano zagrożeń dotyczących korzystania z obszarów wodnych. W wyjaśnieniach przedstawiciele dwóch gmin podawali, że wykonywanie takich analiz nie było konieczne, ponieważ nie dochodziło tam do wypadków;
- W kilkudziesięciu miejscach nie umieszczono tablic informacyjnych i nie oznakowano stref dla umiejących i nieumiejących pływać.
NIK podkreśla, że – niezależnie od przyczyn – niezapewnienie ochrony ratownika, braki w oznakowaniu kąpieliska, czy niepełne wyposażenie mogą skutkować zagrożeniem dla zdrowia i życia osób korzystających z kąpieli.
Nadzór nad jakością wody
Przedstawiciele gmin objętych kontrolą NIK, we współpracy z organizatorami obszarów wodnych i z ratownikami WOPR, sprawowali nadzór nad jakością wody, m.in. samodzielnie odwiedzając kąpieliska i sprawdzając czystość wody. W przypadku zgłoszeń o zanieczyszczeniu powiadamiano właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego (ppis) i podejmowano natychmiastowe działania w celu odpowiedniego oznakowania obiektu, poinformowania kąpiących się oraz usunięcia zanieczyszczenia.
Ponad 30 proc. gmin podejmowało działania mające na celu poprawę jakości wody w kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli. Np. w Mielnie wybudowano kanalizację sanitarną, a także udzielano dotacji organizatorom kąpielisk na utrzymanie czystości i porządku na plażach. W Sopocie władze gminy zrealizowały projekt współfinansowany ze środków unijnych, w ramach którego m.in. przeprowadzono modernizację i oczyszczanie zbiorników retencyjnych, a w Siemiatyczach prowadzono zabiegi mające m.in. na celu oczyszczanie i napowietrzanie wody.
Jednocześnie kontrola NIK wykazała nieprawidłowości w zakresie nadzoru nad jakością wody:
- w niektórych gminach (np. gmina Miłki) w kilku miejscach wykorzystywanych do kąpieli w ogóle nie badano jakości wody;
- w innych gminach liczba badań jakości wody w kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli była mniejsza niż wymagana przepisami. (np. w Węgorzewie) NIK zauważyła, że organizatorzy kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli ustalali liczbę badań do wykonania z państwowymi powiatowymi inspektorami sanitarnymi, którzy z kolei działali zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektora Sanitarnego (GIS), a te były sprzeczne z przepisami. Wytyczne wydane przez GIS w 2012 r. zawierały bowiem wymóg wykonywania czterech zamiast pięciu badań wody w kąpieliskach, co było niezgodne z postanowieniami ustawy – Prawo wodne;
- w kilku przypadkach (m.in. na terenie kąpieliska w Kozienicach i w 3 miejscach wykorzystywanych do kąpieli w Płaskiej) próbkę wody do badania pobierano w jednym miejscu zamiast w dwóch. Takie postępowanie wynikało z zaleceń GIS, które w ocenie NIK były niezgodne z rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli;
- organizatorzy kąpielisk z opóźnieniami przekazywali powiatowym inspektorom sanitarnym wyniki badań jakości wody (w skrajnych przypadkach po 11 dniach od pobrania próbek wody), którzy z kolei nie wydawali bieżących ocen jakości wody w kąpieliskach lub robili to ze zwłoką. W niektórych przypadkach opóźnienia sięgały 35 dni.
W ocenie NIK zaniedbania te powodują osłabienie nadzoru nad jakością wody w kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli. Sprawiają one, że osoby planujące wypoczynek nad wodą nie wiedzą, jakie warunki panują na kąpielisku, co oznacza dla nich ryzyko kąpieli w zanieczyszczonej wodzie.
W wyniku przeprowadzonej kontroli Izba wystosowała następujące wnioski:
- do Ministra Środowiska o podjęcie działań w celu nowelizacji ustawy – Prawo wodne m.in. w zakresie:
- zobowiązania organizatorów miejsc wykorzystywanych do kąpieli do przekazywania ppis informacji o planowanych terminach wykonywania badań jakości wody w miejscach wykorzystywanych do kąpieli;
- określenia terminu, do którego organy wykonawcze gmin obowiązane są przekazywać ppis informacje o liczbie kąpielisk i przyczynach jej zmian w odniesieniu do poprzedniego sezonu kąpielowego wraz z wykazem kąpielisk.
- Głównego Inspektora Sanitarnego m.in. o podjęcie działań w celu:
- zwiększenia nadzoru merytorycznego nad państwowymi powiatowymi inspektorami sanitarnymi w zakresie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpieliskach i miejscach wykorzystywanych do kąpieli,
- pozyskiwania pełnych i aktualnych danych do Serwisu kąpieliskowego oraz dla potrzeb realizacji obowiązków sprawozdawczych wobec Komisji Europejskiej,
- ułatwienia społeczeństwu dostępu do danych Serwisu kąpieliskowego;
- do państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych m.in. o podjęcie działań w celu:
- rzetelnego opiniowania projektów uchwał gmin w sprawie wykazu kąpielisk;
- skutecznego egzekwowania od organów wykonawczych gmin informacji o liczbie kąpielisk, przyczynach jej zmian w odniesieniu do poprzedniego sezonu kąpielowego oraz wykazu kąpielisk, po podjęciu uchwały w sprawie wykazu kąpielisk;
- skutecznego egzekwowania od organizatorów kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli, w tym także przez nakładanie mandatów karnych, niezwłocznego przekazywania wyników badań wody wykonywanych w ramach kontroli wewnętrznej organizatora;
- niezwłocznego przekazywania organom wykonawczym gmin oraz organizatorom kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli, ocen jakości wody w tych obiektach.
Według definicji zawartej w ustawie – Prawo wodne, zarówno kąpielisko jak i miejsce wykorzystywane do kąpieli to „wydzielony i oznakowany fragment wód powierzchniowych”, czyli fragment morza, rzeki lub jeziora odpowiednio oznaczony i udostępniony kąpiącym się. Różnica polega na tym, że kąpieliska są umocowane uchwałą rady gminy.
Zgodnie z ustawą – Prawo wodne badania jakości wody są wykonywane przez organizatorów obszarów wodnych. W przypadku miejsc wykorzystywanych do kąpieli konieczna jest jedna kontrola przed otwarciem obiektu, oraz co najmniej jedna w trakcie jego funkcjonowania w sezonie kąpielowym. W przypadku kąpielisk ustawa wymaga jednej kontroli przed sezonem i czterech w trakcie sezonu. Organy wykonawcze gmin mają obowiązek przekazywać wyniki badań, jak również wszelkie informacje o czynnikach mogących mieć wpływ na pogorszenie jakości wody do powiatowych inspektorów sanitarnych. Jeśli woda nie spełnia wymogów sanitarnych, wówczas kąpielisko lub miejsce wykorzystywane do kąpieli jest sprawdzane przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego w ramach kontroli urzędowej. Zgodnie z wymogami ustawowymi inspektor sanitarny jest zobowiązany do nieodpłatnego, niezwłocznego przekazywania organom wykonawczym gmin – wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta – wyników oceny jakości wody w tych obiektach. Dalsze funkcjonowanie kąpieliska, jak i miejsca wykorzystywanego do kąpieli jest możliwe, o ile jakość wody zakwalifikowano co najmniej jako dostateczną. Jeśli woda w kąpielisku nie spełnia wymagań, konieczne może być zamknięcie obiektu do czasu poprawy jakości wody.
