Firmy rodzinne a cyfrowa przyszłość – wyniki badania Mastercard

Jak wynika z najnowszego badania przeprowadzonego przez Mastercard, postępująca cyfryzacja gospodarki może stanowić barierę rozwoju dla polskich małych i średnich firm rodzinnych. Główne wyzwania, które przed nimi stoją to przekonanie wszystkich członków rodziny do modernizacji firmy oraz znalezienie odpowiednich rozwiązań i narzędzi cyfrowych do jej przeprowadzenia.

Małe i średnie firmy stanowią 99.8% wszystkich polskich przedsiębiorstw[1]. Według danych Parlamentu Europejskiego[2] większość europejskich małych i średnich przedsiębiorstw to firmy rodzinne, w szczególności mikroprzedsiębiorstwa zatrudniające mniej niż 10 pracowników[3]. Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z badaniami tylko 37% rodzinnych biznesów czuje się dobrze przygotowanych do działania w coraz bardziej cyfrowej gospodarce.

Mastercard odgrywa kluczową rolę w cyfryzacji europejskich MŚP, obsługując 4 na 5 małych firm, czyli około 18 milionów przedsiębiorstw. Badanie przeprowadzone w 15 krajach Europy, w tym w Polsce, ma pomóc zrozumieć, w jaki sposób mniejsze przedsiębiorstwa reagują na coraz bardziej postępującą cyfrową transformację w obszarze gospodarczym i społecznym. W badaniu udział wzięło 10 500 respondentów zarówno z firm rodzinnych z segmentu MŚP, jak i tych, które nie są prowadzone przez członków rodziny.

Bariery we wdrażaniu technologii cyfrowych

Wyniki badania przeprowadzonego przez Mastercard pokazują, że firmy rodzinne szybko dostosowały się do cyfrowego świata, którego rozwój przyspieszyła pandemia. 58% polskich firm zwiększyło wykorzystanie płatności cyfrowych – to więcej niż wśród europejskich przedsiębiorstw (47%). Warto zwrócić uwagę, że prawie co czwarty respondent z przebadanych polskich rodzinnych MŚP (38%) czuje się w pełni przygotowany do działania w gospodarce cyfrowej.

40% badanych przedstawicieli firm deklaruje chęć wdrożenia nowych narzędzi cyfrowych. Jednak znaczna część z nich (28%) nie jest pewna, które rozwiązania będą dla nich najlepsze. Wśród przedstawicieli polskich, rodzinnych MŚP poziom tej niepewności jest nieco mniejszy, na poziomie 20%.

Inne czynniki powstrzymujące polskie firmy rodzinne przed wdrażaniem rozwiązań cyfrowych to m.in. obawy związane z cyberbezpieczeństwem (42%) i ochroną prywatności (30%).

Co zaskakujące, prawie jedna trzecia (30%) przedstawicieli europejskich firm rodzinnych stwierdziła, że poleganie na zbyt słabym połączeniu internetowym jest barierą uniemożliwiającą korzystanie z nowych rozwiązań cyfrowych, które mogłyby wspierać ich działalność handlową – w przypadku polskich firm odsetek ten wynosi 22%.

Rola dynamiki rodzinnej

Jednym z poruszanych w badaniu czynników, który może komplikować proces modernizacji, jest opór przed zmianami. Część respondentów jako barierę dla procesu unowocześniania, wskazywało brak otwartości członków firmy na wdrażanie innowacyjnych rozwiązań i sposobu myślenia oraz wykorzystywanie nowinek (27%), a starsze pokolenia były postrzegane jako mniej skłonne do wprowadzania zmian.

Ostrożne poruszanie się w relacjach między zarządzającymi firmą jest również wyzwaniem charakterystycznym dla podmiotów rodzinnych. Jedna piąta respondentów twierdzi, że relacje osobiste z krewnymi są największą trudnością do pokonania w pracy w rodzinnej firmie. Co ciekawe, planowanie sukcesji jest dla niektórych ankietowanych kluczowym punktem zapalnym: wskazuje tak jedna piąta europejskich badanych. Wśród polskich rodzinnych MŚP to tylko 13%.

Jednak w większości respondenci są pozytywnie nastawieni do pracy ze swoimi krewnymi, a przedstawiciele firm rodzinnych są bardziej optymistyczni w kwestii rozwoju biznesu w nadchodzącym roku niż reprezentujący firmy nierodzinne. Wśród polskich respondentów 60% tych z rodzinnych biznesów spodziewa się wzrostu w nadchodzącym roku, w porównaniu do 47% z MŚP, których nie łączą więzy krwi. W porównaniu z polskimi firmami nierodzinnymi, firmy rodzinne częściej mają bliższe relacje z klientami (65%) i są bardziej odporne na turbulencje biznesowe (59%). Jednak niepewność co do tego, czy i w jaki sposób modernizować biznes, w połączeniu ze specyficzną dynamiką relacji rodzinnych, mogą zwiększyć ryzyko pozostania w tyle w wyścigu z bardziej elastycznymi konkurentami.

Wspieranie firm rodzinnych

Wśród firm rodzinnych dostrzec można silne dążenie do poszukiwania okazji do edukacji, szkoleń i mentoringu, które mogą  pomóc w rozwoju ich firm. Ponad dwie piąte z nich chce  zmodernizować swój biznes poprzez lepsze wykorzystanie narzędzi cyfrowych. Pokazuje to, że małe firmy rodzinne mają apetyt na podnoszenie swoich kompetencji i podążanie z duchem czasu, ale potrzebują do tego pomocy z zewnątrz.

Małe firmy są siłą napędową europejskiej gospodarki, zatrudniają 82 mln osób i wykazały się niezwykłą odpornością w trudnych czasach. Jednak wiele MŚP, zwłaszcza tych rodzinnych, potrzebuje dodatkowego wsparcia, aby rozwijać się  w zmieniającym się świecie” – powiedział Mark Barnett, prezes Mastercard Europe.  „Zostawiając je bez pomocy ryzykujemy, że nasze ulubione , małe lokalne firmy nie będą w stanie sprostać nowym wymaganiom konsumentów i pozostać konkurencyjnymi. Mastercard wspiera już 4 na 5 małych firm w Europie i dokłada wszelkich starań, aby pomóc im dotrzymać kroku zmieniającemu się cyfrowemu krajobrazowi, dzięki szerokiej ofercie rozwiązań, zasobów i narzędzi cyfrowych.”

Mastercard zidentyfikował trzy główne bariery wzrostu, z którymi borykają się małe firmy w Europie: możliwość otrzymywania i dokonywania płatności, dostęp do finansowania wspierającego długoterminowy wzrost oraz dostęp do narzędzi, które pomagają firmom dołączyć do cyfrowego ekosystemu, np. z obszaru cyberbezpieczeństwa. Mastercard wykorzystuje swoją infrastrukturę, technologię i partnerstwa, aby wspierać potrzeby MŚP.

Na przełomie 2020 i 2021 roku ponad 200 tysięcy małych i średnich polskich przedsiębiorców skorzystało z programu „E-business vs. lockdown” zrealizowanego przez Fundację Impact i Mastercard Centre for Inclusive Growth. Program miał na celu przyspieszyć rozwój polskiego e-commerce oraz pomóc małym i średnim przedsiębiorcom w cyfrowej transformacji.

[1] https://www.parp.gov.pl/storage/publications/pdf/Raport-o-stanie-sektora-maych-i-rednich-przedsibiorstw_13_10_2022.pdf

[2] Parlament Europejski. SME focus – Long-term strategy for the European Industrial future. April 2020. Dostęny tu: https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2020/648776/IPOL_STU(2020)648776_EN.pdf. Z lipca 2023.

[3] Kerstin Siakas, Marja Naaranoja, Sotiris Vlachakis, Errikos Siakas,

Family Businesses in the New Economy: How to Survive and Develop in Times of Financial Crisis, Procedia, Economics and Finance, Volume 9, 2014, Pages 331-341, ISSN 2212-5671, https://doi.org/10.1016/S2212-5671(14)00034-3.