Upadłość konsumencka w dniu 24 marca 2020 r. przeszła istotne zmiany. Nowelizacja swoim zakresem objęła zarówno postępowania skierowane do konsumentów, jak i przedsiębiorców. Niemniej, to osoby fizyczne, które nie prowadzą działalności gospodarczej powinny spodziewać się najwięcej nowości. Jedno jest pewne – zmiany z pewnością przełożą się na zwiększenie ilości spraw upadłościowych.
Spis treści:
Konsumencka zdolność upadłościowa
Podstawowym kryterium jest status konsumenta. Należy przez to rozumieć osobę fizyczną, która nie prowadzi działalności gospodarczej. Zdolność do ogłoszenia upadłości konsumenckiej posiadają też byli przedsiębiorcy, którzy wyrejestrowali wcześniej prowadzoną działalność gospodarczą. Podobnie zresztą jak byli wspólnicy spółek osobowych. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej może być zatem postępowaniem „pomocniczym” dla upadłości przedsiębiorcy bez majątku, którego wniosek o ogłoszenie upadłości na zasadach ogólnych może zostać oddalony. W kontekście zdolności do ogłoszenia upadłości konsumenckiej ustawa nie wprowadza cenzusu obywatelstwa, czy narodowości.
Niewypłacalność
Przesłanką przedmiotową ogłoszenia upadłości konsumenckiej jest stan niewypłacalności. Nie ma zatem możliwości ogłoszenia upadłości względem dłużnika, który celowo nie reguluje swoich zobowiązań. Przez niewypłacalność należy rozumieć stan, w którym dłużnik utracił zdolność do spłaty wymagalnych zobowiązań pieniężnych. O ile do momentu zmiany regulacji przyczyny tegoż stanu miały kluczowe znaczenie dla sądu, który rozpoznawał wniosek, o tyle obecne przepisy nie wymagają weryfikacji powodów niewypłacalności na początkowym etapie.
Trzy modele procedowania sprawy
Wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej inicjuje kolejną fazę procedury. Zgodnie z przepisami prawa upadłościowego dalsze postępowanie będzie mogło toczyć się według trzech schematów.
Po pierwsze, postępowanie upadłościowe właściwe może być prowadzone na tzw. zasadach ogólnych. Czyli według tych przepisów, które obowiązują przedsiębiorców. Sąd będzie wszcząć ten rodzaj postępowania jeśli jest to uzasadnione:
- majątkiem znacznego rozmiaru;
- liczną grupą wierzycieli;
- innymi okolicznościami wskazującymi na zwiększony stopień skomplikowania sprawy.
Szczególnie niejasny i budzący wątpliwości może być trzeci z ww. punktów. Ustawodawca nie sprecyzował jakie mogą być to okoliczności zostawiając sędziom większą swobodę w momencie orzekania. Ostatecznie, upadły będzie mógł złożyć wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli lub o umorzenie zobowiązań bez planu spłaty.
Po drugie, sąd może zastosować przepisy uproszczone. Z założenia ma być to szybsze postępowanie niż wcześniej wymienione z uwagi na brak uczestnictwa sędziego-komisarza. Znaczna część pracy będzie zatem spoczywała na syndyku, a instytucją kontrolną jego poczynania będzie skarga – podobna jak w postępowaniu egzekucyjnym. Ten rodzaj upadłości będzie stosowany wtedy, gdy upadły np. nie posiada znacznego majątku lub ilość wierzycieli nie jest liczna.
Po trzecie, sąd będzie mógł skierować wniosek dłużnika do postępowania o zawarcie układu na zgromadzeniu wierzycieli. Postępowanie to nie będzie służyło ogłoszeniu upadłości, lecz dalszemu regulowaniu zobowiązań na nowych (korzystniejszych) warunkach. Postępowanie będzie zasadne w oparciu o odpowiednie możliwości zarobkowe dłużnika i jego sytuację zawodową, które to będą wskazywały np. na zdolność do wywiązania się z układu z wierzycielami.
Oddłużenie
Nowa upadłość konsumencka, mimo jej ogłoszenia, nie musi oznaczać uzyskania oddłużenia. Będzie to miało miejsce, jeśli upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień w sposób celowy, w szczególności przez trwonienie części składowych majątku oraz celowe nieregulowanie wymagalnych zobowiązań. Podobnie zakończy się procedura, jeśli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w stosunku do upadłego prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań. Mimo wystąpienia jednej z dwóch ww. okoliczności, sąd może doprowadzić do umorzenia zobowiązań, pod warunkiem że przemawiają za tym względy słuszności lub humanitarne.
Z kolei umorzenie zobowiązań będzie możliwe na gruncie poniższych schematów:
- poprzez ustanowienie planu spłaty wierzycieli na okres do 3 lat lub od 3 do 7 lat (w zależności od stopnia zawinienia upadłego). Po wykonaniu planu spłaty wierzycieli dochodzi do oddłużenia;
- poprzez automatyczne oddłużenie. Mechanizm wykorzystywany jest wtedy, gdy dłużnik wykazuje trwałą niezdolność do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty;
- poprzez warunkowe umorzenie bez ustalenia planu spłaty. Wiąże się z koniecznością wykazania chwilowej niezdolności do wykonywania spłat. Jeśli w ciągu kolejnych 5 lat sytuacja finansowa upadłego poprawie, to możliwe jest ustalenie planu spłaty wierzycieli.
—
Autorem tekstu jest doradca restrukturyzacyjny Filip Kozik z kancelarii KL Law Polska Sp. z o.o.
