Termin, w jakim fiskus może dochodzić od przedsiębiorców zobowiązań podatkowych, wynosi 5 lat, liczonych od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Organy stosują jednak nadane im mocą prawa narzędzia do wydłużania tego terminu nawet o kilka lat. W sprawie lubuskiego przedsiębiorcy naczelnik urzędu celno-skarbowego prowadził kontrolę nie tylko w 5-letnim okresie przedawnienia, ale i przez 3,5 roku po jego upływie.
Jak stanowi przepis art. 15 § 1 pkt 3 Ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. 2002 nr 153 poz. 1270, ze zm., dalej: P.p.s.a.): „Naczelny Sąd Administracyjny podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej”. Z kolei przepis art. 187 § 2 P.p.s.a. zaznacza, że „Uchwała składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego jest w danej sprawie wiążąca”. W praktyce tzw. uchwała siódemkowa NSA jest respektowana przez sądy administracyjne także w innych sprawach, w których występuje to samo zagadnienie prawne, czyniąc jednocześnie daremnym podejmowanie rozstrzygnięć przez organy podatkowe, które stałyby w sprzeczności z taką uchwałą.
Spis treści:
Ważna uchwała NSA
To właśnie uchwała siódemkowa NSA legła u podstaw uzyskania przez przedsiębiorcę 13 lipca 2019 r. korzystnej decyzji umarzającej prowadzone wobec niego postępowanie kontrolne. Chodzi o uchwałę z dnia 18 marca 2019 r., w której skład 7 sędziów NSA orzekł:
„Dla skuteczności zrealizowania obowiązku wynikającego z art. 70c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm., dalej: Ordynacja podatkowa) zawiadomienie, o którym mowa w tym przepisie należy doręczyć pełnomocnikowi, który został ustanowiony w postępowaniu kontrolnym lub podatkowym, nawet jeżeli zawiadomienia tego dokonuje organ podatkowy, przed którym nie toczy się żadne postępowanie z udziałem pełnomocnika strony” (sygn. akt I FPS 3/18).
5 lat kontroli
Naczelnik jednego z urzędów celno-skarbowych w grudniu 2011 r. wszczął wobec lubuskiego przedsiębiorcy postępowanie kontrolne w zakresie prawidłowości dokonanych przez niego rozliczeń z tytułu podatku od towarów i usług za okres od kwietnia do czerwca 2010 r. W toku postępowania pismem z dnia 12 lutego 2016 r. adwokat kontrolowanego wskazał jako pełnomocnika do doręczeń inną osobę występującą już w sprawie w roli reprezentanta strony na wcześniejszym jej etapie.
29 października 2015 r. przeciw przedsiębiorcy wszczęto postępowanie przygotowawcze w sprawie o przestępstwo skarbowe. 18 listopada 2015 r. kontrolowany przedsiębiorca odebrał zawiadomienie o tym fakcie. Naczelnik urzędu skarbowego poinformował go w nim, że w związku ze wszczęciem postępowania karno-skarbowego, na podstawie art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej, uległ zawieszeniu termin przedawnienia zobowiązania podatkowego objętego kontrolą. Ta zakończyła się w październiku 2016 r. wydaniem decyzji wymiarowej.
Nieskuteczne doręczenie zawiadomienia o przerwaniu biegu terminu nie przerywa go
Reprezentujący przedsiębiorcę radca prawny Robert Nogacki z Kancelarii Prawnej Skarbiec wniósł od tej decyzji odwołanie, podnosząc, że naczelnik urzędu skarbowego doręczył zawiadomienie o wszczęciu postępowania karno-skarbowego, a co za tym idzie o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia bezpośrednio do przedsiębiorcy, zamiast do ustanowionego w postępowaniu pełnomocnika. Zdaniem pełnomocnika przedsiębiorcy nieskuteczne doręczenie tego zawiadomienia, bo dokonane do niewłaściwego podmiotu, spowodowało, że bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie został tą czynnością organu zawieszony i skutecznie upłynął.
Organ odwoławczy we wrześniu 2018 r. uchylił zaskarżoną decyzję wymiarową i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania naczelnikowi urzędu celno-skarbowego, który w wydanej 13 lipca 2019 r. decyzji umorzył prowadzone postępowanie kontrolne, przyznając, że choć w orzecznictwie sądowoadministracyjnym istniały dotąd istotne rozbieżności co do adresata, któremu należy doręczyć zawiadomienie o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia z powodu wszczęcia postępowania karno-skarbowego, to wskutek podjęcia 18 marca 2019 r. uchwały przez skład 7 sędziów NSA doręczenie tego zawiadomienia bezpośrednio przedsiębiorcy z pominięciem ustanowionego pełnomocnika powoduje, iż bieg terminu przedawnienia nie uległ zawieszeniu. Dlatego też zobowiązanie podatkowe przedsiębiorcy z tytułu podatku VAT za okres od kwietnia do czerwca 2010 r. przedawniło się z końcem 2015 r.
Umorzenie kontroli prowadzonej 3,5 roku po upływie terminu przedawnienia zobowiązania
Skoro – jak stwierdził sam organ – objęte kontrolą zobowiązanie podatkowe przedawniło się 31 grudnia 2015 r., to znaczy, że organ umorzył kontrolę dopiero po upływie 3,5 roku od tego zdarzenia. Omawiana uchwała NSA jest niezwykle istotna dla przedsiębiorców, podatników. Rozstrzyga bowiem, że dla skuteczności zrealizowania obowiązku wynikającego z art. 70c O.p., a więc zawiadomienia podatnika o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego wskutek wszczęcia postępowania karnego skarbowego przeciw niemu, zawiadomienie to należy doręczyć jego pełnomocnikowi, który został ustanowiony w postępowaniu, nawet jeżeli zawiadomienia tego dokonuje organ podatkowy, przed którym nie toczy się żadne postępowanie z udziałem pełnomocnika strony.
Skład orzekający orzekł również, że uchybienie w realizacji powyższego obowiązku powinno być traktowane jako brak ziszczenia się materialnoprawnego skutku przewidzianego w art. 70 § 6 pkt 1 O.p. Dla przedsiębiorców oznacza to, że bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie został czy też nie zostaje skutecznie zawieszony, jeśli zawiadomienie o wszczęciu postępowania ws. podejrzenia popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego nie zostanie mu skutecznie doręczone. Natomiast w przypadku, gdy przedsiębiorca ustanowił pełnomocnika, o skutecznym doręczeniu nie może być mowy, jeśli zawiadomiono przedsiębiorcę, a nie pełnomocnika.
Uchwała składu 7 sędziów NSA jest więc na tyle ważna, że otwiera przedsiębiorcom, którym organy wydłużyły okres upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, drogę do rewizji prawidłowości tych działań w ich sprawach. Może się okazać, że u wielu z nich nadal toczy się kontrola skarbowa, mimo że objęte nią zobowiązanie podatkowe dawno się przedawniło.
Autor: radca prawny Robert Nogacki, Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.
