Korzystanie ze znaków towarowych, a co za tym idzie ponoszenie opłat licencyjnych wynikających z tego tytułu niejednokrotnie stanowi nieodłączny element prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności. Jednak czy można przyjąć, że tego rodzaju wydatki stanowią koszt uzyskania przychodu w oparciu o przepisy o podatku dochodowym?
Stosownie do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 22 ust. 1), jak i na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (art. 15 ust. 1) za koszty uzyskania przychodów uznajemy zasadniczo koszty, które zostały poniesione, dążąc do osiągnięcia przychodów lub zachowania czy też zabezpieczenia źródła przychodów.
Nie sposób mieć wątpliwości co do tego, że dokonanie opłaty licencyjnej wynikającej z korzystania z określonego znaku towarowego może mieć bezpośredni związek z produkcją oraz w rezultacie sprzedażą produktów przez dany podmiot. W zależności bowiem od profilu działalności konsekwencją braku uprawnienia do używania danego znaku mogłoby być nawet zaprzestanie określonej produkcji, a w końcu utrata potencjalnych korzyści przez przedsiębiorcę.
Spis treści:
Przesłanki
Przechodząc do głębszej analizy zaprezentowanej wyżej materii, należy jednak podkreślić, iż w celu zakwalifikowania opłaty jako kosztu uzyskania przychodu, obligatoryjnie, muszą być kumulatywnie spełnione następujące warunki:
1) poniesienie kosztu następuje w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu;
2) rodzaj kosztu nie jest uwzględniony przez przepisy prawa wśród wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów;
3) musi być należycie udokumentowany.
Ocena i kwalifikacja poniesionych kosztów
Zaznaczenia w tym miejscu wymaga jednak okoliczność, że samo poniesienie wydatku w powiązaniu z prowadzoną działalnością nie przesądza ze swej istoty o wypełnieniu wymogu celowości wynikającego z przywoływanych regulacji podatkowych. Nie można bowiem w sposób zerojedynkowy przyjąć, że każdy koszt ponoszony w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej zmierza do uzyskania przewidywanych przez przepisy prawa przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła. Aby zatem mówić o możliwości zaliczenia wydatków odnoszących się do opłat licencyjnych, uiszczanych w celu uzyskania uprawnienia do korzystania ze znaku towarowego do kosztów podatkowych, konieczna jest każdorazowa, wnikliwa ocena stanu faktycznego.
Dokonując takiej oceny, należy w szczególności rozważyć kwestie takie, jak: przeznaczenie oraz cele i zasadność, a także niezbędność wydatku licencyjnego dla podmiotu; możliwość wpływu danego wydatku na uzyskanie przychodu lub zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów.
Limity w odliczaniu kosztów nabywanych od podmiotów powiązanych a opłata licencyjna
Pochylając się nad kwestią opłat licencyjnych, a przede wszystkim ich analizy pod kątem realizacji warunku celowości, warto zwrócić uwagę na dotykające tej materii stanowisko Ministerstwa Finansów w zakresie ograniczeń co do kosztów uzyskania przychodu przez podatników.
Faktem jest bowiem, że limitowi takiemu podlegają wszelkiego rodzaju opłaty i należności uiszczone na poczet korzystania lub prawa do korzystania z praw i wartości wskazanych w art. 16b ust. 1 pkt 4-7 ustawy o CIT, a więc także wszelkiego rodzaju opłaty licencyjne. Niemniej należy mieć na uwadze, że ustawodawca wyłączył spod limitowania koszty usług, a także praw bezpośrednio związanych z wytworzeniem bądź nabyciem towaru albo świadczeniem usług przez podatnika.
Zdaniem Ministerstwa, aby prawidłowo dokonać interpretacji zakresu wyłączenia, należy uprzednio precyzyjnie ustalić znaczenie terminu „kosztów bezpośrednio związanych” z wytworzeniem lub nabyciem towaru lub wykonywaniem usługi przez podatnika. W przytoczonej opinii Ministerstwa Finansów jako przykład tego typu kosztów wskazano opłaty licencyjne uiszczane przez dystrybutora. Licencja jest w tym przypadku wykorzystywana w celu prowadzenia przez taki podmiot działalności na określonym rynku, a bez uprawnień do używania znaku towarowego prowadzenie tego przedsiębiorstwa nie byłoby możliwe. W takich okolicznościach dopuszczalne jest uznanie opłaty licencyjnej za koszt bezpośrednio związany z nabyciem towaru. Analogicznej oceny należy dokonać w odniesieniu do działalności producentów, co potwierdzają liczne interpretacje indywidualne.
Nie można pominąć nadto szeregu konkretnych argumentów przemawiających za powyższą tezą, a wskazujących na to, że opłaty licencyjne są:
1. nieodłącznym elementem wytworzenia produktu;
2. bezpośrednio związane z jednostkowym produktem;
3. uwzględniane przy ustaleniu ceny sprzedaży produktów;
4. uiszczane niezależnie od tego, czy produkt zostanie sprzedany, czy też nie;
5. elementem kosztu wytworzenia w odniesieniu do dokonania wyceny magazynowania zapasów towaru.
Konkludując, zarówno na gruncie stanowiska Ministerstwa Finansów, jak również szeregu wydanych interpretacji indywidualnych opłaty licencyjne ponoszone w powiązaniu z działalnością tak dystrybucyjną, jak i produkcyjną nie podlegają limitowi, o ile doszło do spełnienia przytoczonych powyżej przesłanek oraz ustalono, że mają one bezpośredni związek z wytworzeniem lub nabyciem produktu.
Opłata licencyjna – koszt pośredni czy bezpośredni?
Niebagatelne dla przedmiotowej materii znaczenie ma fakt, iż zawarcie umowy licencyjnej nie przenosi na licencjobiorcę prawa własności danego znaku towarowego, lecz przyznaje jedynie uprawnienie do korzystania z niego na określonych warunkach. Z uwagi na powyższe ponoszone przez podmiot opłaty wynikające z uzyskania licencji powinny zostać zakwalifikowane jako koszty inne niż związane bezpośrednio z przychodami, czyli tzw. koszty pośrednie. W świetle doktryny i praktyki mianem wydatków bezpośrednich określane są wydatki, które przyczyniają się wprost do uzyskania skonkretyzowanych przychodów, czyli np. poniesienie kosztów prowadzących do wytworzenia towaru, ze sprzedaży którego przedsiębiorca uzyskuje następnie przychód. W przeciwieństwie do przywołanych kosztów bezpośrednich za pośrednie uznawane są wydatki, które nie są wprost ujęte w wartości sprzedawanych towarów czy świadczonych usług, choć bezsprzecznie są z nimi nierozerwalnie związane. Stosownie do przepisów dotyczących podatku dochodowego tego typu koszty potrącalne są zasadniczo w dacie ich poniesienia. Nadmienienia wymaga, że w sytuacji, gdy rzeczone koszty odnoszą się do okresu przekraczającego rok podatkowy, a obiektywnie nie da się oszacować, w jakim zakresie dotyczą one danego roku podatkowego, wówczas przyjmuje się, że stanowią one koszty uzyskania przychodów w proporcjach adekwatnych do okresu, którego dotyczą.
Wartość początkowa prawa z licencji
Jeśli chodzi o oszacowanie wartości początkowej kosztu poniesionego w wykonaniu umowy licencyjnej, jest to o tyle proste, że stosownie do przepisów ustawy o podatku dochodowym wartość początkowa praw majątkowych, nie wyłączając licencji i autorskich praw majątkowych, jest tożsama z ceną nabycia tych praw. W sytuacji zaś, gdy wynagrodzenie uzgodnione przez strony w umowie licencyjnej zależne jest od wysokości przychodów z licencji bądź praw, które uzyskał licencjobiorca, ustalając wartość początkową praw majątkowych, a zatem również licencji, nie należy brać pod uwagę tej części wynagrodzenia.
Autor: radca prawny Robert Nogacki
Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.
