Nawet do 13 mln ton plastiku rocznie trafia do mórz i oceanów[1]. Kwestia zanieczyszczenia środowiska tworzywami sztucznymi jest równie poważna co globalne ocieplenie. Komisja Europejska do 2021 roku planuje objąć zakazem produkcję przedmiotów jednorazowego użytku, wykonanych z tworzyw sztucznych. Znane marki zadeklarowały ograniczenie zużycia opakowań z plastiku na rzecz surowców odnawialnych lub pochodzących z recyklingu. W odpowiedzi na ten problem powstało SCOBY, eko-opakowanie autorstwa Róży Rutkowskiej, absolwentki School of Form Uniwersytetu SWPS.
Spis treści:
SCOBY – ekologiczna alternatywa dla plastiku już niedługo pojawi się w naszych domach
Róża Rutkowska udowodniła, że istnieją naturalne materiały, które mogą zastąpić plastik. Projektantka stworzyła SCOBY (Symbiotic Culture Of Bacteria and Yeast), tkaninę z grzybka kombuchy[2] o właściwościach membrany, w którą można pakować żywność, jednocześnie przedłużając jej trwałość.
Jesteśmy uzależnieni od tworzyw sztucznych, bo ułatwiają nam przechowywanie ale i gotowanie żywności. Pamiętajmy, że mamy wybór. Możemy zdecydować się na alternatywne opakowania wykonane z kombuchy, alg czy kazeiny. SCOBY jest kompromisem pomiędzy wygodą a troską o przyrodę. Surowiec jest wielofunkcyjny i szybki do uzyskania. Poza tym, może być zjedzony wraz z zawartością lub wyrzucony na kompost. Dzięki temu, zamiast zaśmiecać środowisko będzie je wzbogacać – mówi Róża Rutkowska.
SCOBY to propozycja innego spojrzenia na naturę i rolnictwo, które może konkurować z gotowymi, masowo stosowanymi produktami. Projekt skłania do myślenia o współpracy człowieka z przyrodą, z której obie strony czerpią korzyści. Przyczynia się także do zmniejszenia zanieczyszczenia wywołanego masową produkcją opakowań z tworzyw sztucznych.
Róża Janusz, absolwentka School of Form Uniwersytetu SWPS otrzymała od Climate KIC Polska grant w wysokości 30 tys. euro na wprowadzenie na rynek pierwszego ekologicznego opakowania. Projekt, który może zrewolucjonizować branżę opakowaniową i zastąpić plastikowe pojemniki oraz folię spożywczą, powstał dzięki prototypowaniu.
Dofinansowanie pomoże młodej projektantce przeprowadzić badania R&D (research & development), które sprawdzą, czy taki materiał może wchodzić w kontakt z żywnością. Dodatkowo Róża Janusz chce zwiększyć produkcję oraz wprowadzić na rynek pierwsze opakowanie stworzone na bazie SCOBY (Symbiotic Culture Of Bacteria and Yeast). Projektantka i jej zespół MakeGrowLab skoncentruje się na firmach z branży zdrowie i uroda. To właśnie one poszukują ekologicznych rozwiązań, które odpowiadają na potrzeby świadomych klientów – ograniczenie zużycia plastiku i wykorzystanie takich opakowań, które promują ekologiczny styl życia.
SCOBY to opakowanie wyhodowane przez mikroorganizmy, które zamieniają bioodpady na materiał.. Zużyty produkt może być wykorzystany na kompost. Oznacza to, że materiał nie zaśmieca środowiska, ale je wzbogaca.
Jak powstają takie innowacje jak SCOBY?
Częstym powodem wolnego rozwijania produktów albo w ogóle niepodchodzenia do tematu wdrożenia jest brak komunikacji pomiędzy nauką, dizajnem i biznesem. Prototypowanie może to zmienić, bo ostatecznie wszyscy możemy fizycznie pracować nad tym samym, używając różnego języka – mówi Róża Janusz.
Szybka materializacja pomysłu i poddanie go krytyce to pierwszy krok do stworzenia, a w dalszym etapie wdrożenia innowacyjnych produktów.
Wspólnym językiem komunikacji w rozwoju SCOBY jak i tworzenia startupu MakeGrowLab było właśnie prototypowanie – wyjaśnia Róża Janusz.
Takie działanie okazało się skuteczne. O ekologicznej alternatywie dla plastiku zrobiło się głośno, a firma otrzymała grant z akceleratora Climate KIC Polska na uruchomienie powiększonej pilotażowej produkcji oraz wprowadzenie na rynek pierwszych opakowań stworzonych na bazie SCOBY.
Zaczynając prace nad SCOBY jako studentka wzornictwa, podeszłam do procesu ideacji głównie z narzędziami projektowymi. Produkt wyrósł z pomysłu w produkt dzięki tysiącom prototypów. Właściwości i możliwości SCOBY początkowo nie były sprawdzane za pomocą mikroskopu, a właśnie języka prototypowania – tłumaczy Róża Janusz.
Inaczej do tego samego procesu podszedłby naukowiec, a jeszcze inaczej przedsiębiorca. Dziś SCOBY wdrażane jest także dzięki prototypowaniu. Pierwsza wersja produktu z laboratorium jest podstawą wzoru stworzonego przez projektanta, a to zmieniane jest przez klienta i tak dalej w różnych konfiguracjach. W MakeGrowLab to prototyp jest największym środkiem komunikacji pomiędzy dziedzinami i branżami. To kartka, na której ciągle coś jest dopisywane i kreślone i zarazem świetne narzędzie do komunikacji pomiędzy pozornie odległymi sektorami jak projektowanie, nauka i biznes.
Jak wyhodować SCOBY?
Tkanina powstaje w wyniku fermentacji cukrów z wyciągu z odpadów rolniczych przybierając postać membrany na powierzchni płynu.
Przez dwa tygodnie materia tka swoją formę w obrębie naczynia, w którym rośnie przez nawarstwianie, podobnie do cebuli. Proces nie wymaga światła, sterylnych warunków czy zaawansowanych technologii. Jedyne, co jest niezbędne do jego rozwoju, to temperatura około 25 st. Celsjusza – tłumaczy absolwentka School of Form Uniwersytetu SWPS.
Industrialna uprawa
SCOBY może być wykorzystane przez rolników oraz producentów żywności. Zainteresowanie alternatywnymi opakowaniami rośnie również wśród rolników przyszłości, którzy prowadzą farmy wertykalne.
Moi rodzice zajmują się uprawą warzyw, dlatego często obserwowałam procesy zachodzące w środowisku, o których potem uczyłam się w School of Form na specjalności industrial design. Uczelnia pokazała mi, że warto czerpać z interdyscyplinarnego spojrzenia na projektowanie. A przede wszystkim, że można tworzyć nowe rozwiązania i przeciwdziałać globalnym problemom takim jak zanieczyszczenie środowiska. SCOBY jest projektem, który w przyszłości będzie jednym z wielu rozwiązań, które mogą zastąpić tworzywa sztuczne ale to nasze wybory są kluczowe w walce z plastikiem – dodaje Róża Rutkowska.
Projekt znalazł się w finale konkursu MAKE ME! na Łódź Design Festival i był prezentowany na Gdynia Design Days 2018.
[1] Dane Instytutu Europejskiej Polityki Ochrony Środowiska Naturalnego.
[2] Kombucha – grzyb herbaciany lub grzybek japoński, to kolonia bakterii i specjalnej kultury drożdży.
