Dalsze opieranie systemu energetycznego na paliwach kopalnych jest dla Polski i innych krajów Unii Europejskiej bardzo niekorzystne. Niezbędne jest budowanie nowego modelu, bazującego na rozproszonym rynku energii z energetyką odnawialną i magazynami energii na czele, które zapewnią bezpieczeństwo energetyczne kraju. Od tego wyzwania nie uciekną również firmy, dlatego, by temu sprostać celom konieczne jest podjęcie współpracy między ekspertami i biznesem. Climate Leadership to program realizowany przez Centrum UNEP/GRID-Warszawa, który ma na celu budowanie społeczności liderów realnej zmiany w biznesie na rzecz przeciwdziałania nieodwracalnym zmianom klimatycznym.
Społeczeństwo polskie oczekuje od państwa transformacji energetycznej, w coraz większym stopniu dostrzegając zagrożenia wynikające z niskiej jakości powietrza, rosnących kosztów energii, a także zmianie klimatu. Preferowany kierunek rozwoju w Polsce to nie węgiel czy energetyka jądrowa, a odnawialne źródła energii i efektywność energetyczna.[1] Niestety, rząd w dniu 02.02.2021 roku przyjął dokument „Polityka Energetyczna Polski do roku 2040”, w którym nadal istnieje wiara, że energetyka jądrowa przyczyni się do przeciwdziałania zmianie klimatu i dążeniu do neutralności klimatycznej. Nie ma to żadnego uzasadnienia w rzeczywistości i realnych możliwościach. Trzeba podkreślić, że budowa elektrowni atomowej generacji III+ już dzisiaj jest rozwiązaniem przestarzałym, a co dopiero za 15-20 lat, kiedy będziemy żyć w zupełnie innej rzeczywistości gospodarczej i technologicznej. Zakładając, że elektrownia będzie działać 60 lat, to do końca XXI w. zabetonujemy sobie możliwość stosowania innowacyjnych rozwiązań w energetyce, choć postęp w energetyce odnawialnej i poprawie efektywności energetycznej jest i będzie bardzo znaczący.
Spis treści:
Dlaczego czas paliw kopalnianych musi dobiec końca?
Istotnym elementem dobrobytu od pokoleń była i nadal jest innowacyjna gospodarka. W przypadku Unii Europejskiej oznacza to m.in. zorientowanie polityki na odejście od paliw kopalnych, efektywne wykorzystanie energii i innych zasobów oraz ochronę kapitału naturalnego i usług środowiskowych, które zapewnią powstawanie innowacyjnych miejsc pracy i podnoszenie jakości życia. W oparciu o te założenia została przygotowana strategia Europejskiego Zielonego Ładu. Najważniejszym jej punktem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 roku, rozumiane jako wyzerowanie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery netto. Jednak niezależnie od kwestii ochrony klimatu, należy pamiętać, że import paliw kopalnianych to setki milionów euro wydanych dziennie, a potencjalne zaburzenia w dostawach wynikające z konfliktów geopolitycznych stanowią poważne ryzyko.
„Czas paliw kopalnych musi dobiec w najbliższych dekadach końca. Nie możemy też w nieskończoność zwiększać wydobycia surowców pierwotnych. To ogromne wyzwania, wymagające inwestowania m. in. w poprawę efektywności energetycznej, odnawialne źródła energii, czy wdrażania zasad gospodarki o obiegu zamkniętym – od ekoprojektowania po recykling.” – tłumaczy Bartłomiej Kozek, ekspert programu Climate Leadership.
Bezemisyjna przyszłość
Dzisiejsze decyzje dotyczące wykorzystywanych źródeł energii, kładą podwaliny pod energetykę II połowy XXI w., która będzie kompletnie inna niż dotychczas preferowana w Polsce. Wg Bloomberg’a tanie, odnawialne źródła energii, elastyczny popyt na energię i zintegrowane z tym systemy jej magazynowania będą zmieniać europejski system energetyczny. Przestanie on opierać się na paliwach kopalnych i nuklearnych, a zacznie jedynie polegać na zmiennej energii odnawialnej, tzn. elektroenergetyce bezemisyjnej. Wytwarzanie prądu nie będzie już odbywać się poprzez spalanie węgla i gazu ziemnego, lecz w źródłach bezemisyjnych, takich jak np. wiatr, słońce czy biogaz/biometan. Odejście od spalania ropy, węgla i gazu ziemnego będzie mieć miejsce nie tylko w sektorze elektroenergetycznym, ale też w transporcie, budynkach, przemyśle czy rolnictwie. Wzrośnie rola zarządzania energią i jej magazynowania. W zależności od rodzaju energii, wymaganego czasu jej przechowywania oraz charakterystyki zapotrzebowania stosowane będą różne technologie. Krótkoterminowe magazynowanie prądu będzie odbywać się głównie z pomocą różnego rodzaju baterii, sezonowe z wykorzystaniem nośników chemicznych (technologie Power2Gas, w szczególności wodór z elektrolizy), ciepła (i chłodu) zaś w różnego rodzajach urządzeniach, od prostych zasobników wodnych po zaawansowane instalacje wykorzystujące przemiany fazowe. Do szybkiego odzysku energii, np. przy hamowaniu i rozpędzaniu pojazdów, będą wykorzystywane superkondensatory. Biometan (wraz z zielonym wodorem i innymi nośnikami chemicznymi) będzie pełnił w sieci rolę regulacyjną, stanowiąc dyspozycyjne źródło energii.
Efektywność energetyczna
Zgodnie z zasadą zawartą w Europejskim Zielonym Ładzie poprawa efektywności energetycznej powinna być punktem wyjścia – energy effciency first. Dopiero mając orientację, jaką są istotne szanse do oszczędzania energii i jej poszanowania w perspektywie 20 lat, można zastanawiać się nad koniecznością lub nie, budowania mocy energetycznych. Nowe budynki mogą i powinny być budowane w standardzie zeroenergetycznym. Już dziś można je budować w cenie praktycznie takiej samej, jak budynki konwencjonalne, a biorąc pod uwagę różnicę w rachunkach za energię opłacalność ekonomiczna jest bezdyskusyjna. Oczywiście większość budynków, które będą w 2050 roku, już istnieje, dlatego potrzebna jest ich głęboka termomodernizacja. Korzyści z niej to nie tylko spadek emisji CO2, ale też zanieczyszczeń powodujących smog, redukcja ubóstwa energetycznego czy poprawa jakości powietrza w domach. Elektromobilność jest przyszłością transportu. Zastąpienie każdego auta spalinowego elektrycznym nie jest jednak jedynym sposobem poprawy efektywności. Wśród działań na jej rzecz mamy miasta jak Kopenhaga z rowerami i transportem miejskim zamiast samochodów prywatnych (przy okazji pozbywając się korków, smogu samochodowego, hałasu, wypadków, zastępując parkingi parkami i poprawiając jakość przestrzeni miejskiej), dobrą kolej między miastami i transport zbiorowy oraz planowanie przestrzenne. Rosnące znaczenie będzie mieć także przechodzenie na gospodarkę obiegu zamkniętego, wysoce efektywną nie tylko pod kątem zużycia energii, lecz także wszelkich innych zasobów.
„Globalni liderzy już dziś tworzą własne moce wytwórcze, instalując panele fotowoltaiczne czy stawiając farmy wiatrowe. Efektywniej gospodarują surowcami i energią, a także wspierają swoich dostawców w procesie zielonego zwrotu energetycznego.” – dodaje Bartłomiej Kozek.
[1] W badaniu firmy 4P Research Mix ze stycznia 2018 roku na reprezentatywnej próbie 1000 osób aż 95,4% badanych (odpowiedzi „tak” i „raczej tak”) opowiedziało się za rozwojem OZE i 95,3 % za efektywnością energetyczną, a tylko 35,2% za energetyką węglową czy 30,1% za atomową.
