Jak zadbać o jakość stanowionego w Polsce prawa?

    Grzegorz Lang, ekspert Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP) 
    Grzegorz Lang, ekspert Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP) 

    Federacja Przedsiębiorców Polskich (FPP) oraz Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE) opracowały program gospodarczy dla Polski, który zabezpiecza zarówno transfery socjalne, jak i wpływy do budżetu państwa. W ramach rekomendacji upubliczniono także raport 7 rekomendacji na rzecz dobrego prawa. Jednym z jego postulatów jest ograniczenie zmian wprowadzanych w  prawie – chociaż ta zasada jest od wielu lat postulowana, to jej przekucie na praktykę nadal stanowi problem. Tymczasem powinna to być naczelna zasada w procesie stanowienia prawa.

    System stanowienia prawa w Polsce nie bez powodu od wielu lat jest przedmiotem krytykiBadania ekonomiczne i gospodarcze pokazują, że jedną z największych barier rozwoju działalności gospodarczej w naszym kraju jest właśnie jego niepewność. Federacja Przedsiębiorców Polskich przygotowała raport, w którym przedstawia siedem rekomendacji, które w jej ocenie znacząco zwiększą szanse na to, że prawo będzie stabilne, a ustanowione już rozsądne regulacje nie będą wymagały kolejnych zmian już po krótkim okresie.

    Grzegorz Lang, ekspert Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP) 
    Grzegorz Lang, ekspert Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP)

    – Rekomendacje oparte są  o wieloletnie doświadczenie i postulaty środowiska naukowego. Ich wprowadzenie może znacząco poprawić jakość stanowionego w Polsce prawa oraz zapobiegać jego nadprodukcji – powiedział serwisowi eNewsroom Grzegorz Lang, wiceprzewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP) – Warto zwrócić uwagę na dwie kwestie pożądane w systemie prawnym. Wszystkie uchwalane przepisy powinny być co kilka lat poddawane przeglądowi. Należy sprawdzić, czy działają i spełniają zakładane cele. Oprócz tego konieczna jest znacząca poprawa jakości dokumentów, które towarzyszą aktowi prawnemu. Chodzi w szczególności o ocenę skutków regulacji, a także uzasadnienie. Niedopuszczalną, choć bardzo częstą praktyką jest to, że powtarza ono brzmienie przepisu. Tym samym nie sposób się z nich dowiedzieć, jaka intencja przyświecała prawodawcy. FPP zaprasza do lektury raportu – podkreślił Lang.

    FPP i CALPE proponują pięć kryteriów, które powinny dyktować decyzję, czy podjąć interwencję legislacyjną:

    1. Pilność podjęcia działań przez władze publiczne
    2. Niezbędność interwencji legislacyjnej – jest niezbędna, gdy nie może być zastąpiona innymi narzędziami
    3. Przyczyna i cel – racjonalna motywacja podjęcia prac normatywnych wynika z dwóch okoliczności: dostrzeżenia wadliwości obowiązujących przepisów regulujących obecne zjawiska i zdefiniowane potrzeby lub powstania nowych zjawisk albo potrzeb, które wymagają interwencji władz publicznych
    4. Waga przedmiotu regulacji – sięgnięcie po regulację, w szczególności rygorystyczną, jest celowe i uzasadnione w sprawach najważniejszych i najdonioślejszych
    5. Liczebność adresatów – jeżeli projektowana interwencja jest adresowana do znacznej liczby podmiotów, jej skuteczność może wręcz zależeć od przyjęcia jednolitych ram prawnych

    Marek Kowalski, przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP)
    Marek Kowalski, przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP)

    „Należy odrzucić przyzwyczajenia skutkujące pochopnymi pracami legislacyjnymi, z których bardzo trudno się wycofać. Ustandaryzowanie sposobu oceny potrzeb regulacyjnych ułatwi weryfikację ich trafności – wprowadzi zupełnie nową wartość do procesu legislacyjnego  wyraźnie zwiększy szansę na podniesienie jakości stanowionego prawa. W przypadku przepisów pilnych, które ze względu na czas nie mogą być dogłębnie zbadane na etapie przygotowania, należy wprowadzić czasowy charakter ich obowiązywania, nie przekraczający dwóch lat – mówi Marek Kowalski, przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich, prezes Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE).

    „Obecne od kilku lat w procesie legislacyjnym tzw. zgłoszenie do wykazu prac Rządu jest daleko niewystarczające i koncentruje się na treści zgłaszanego aktu. Potrzebny jest dokument przekonujący, że decyzja o regulowaniu danego przedmiotu jest faktycznie uzasadniona i konieczna. Należy przyjąć uporządkowany sposób decydowania, który zostanie odzwierciedlony w dokumencie poprzedzającym podjęcie prac legislacyjnych. Taki akt wskaże na potrzebę interwencji legislacyjnej, a w szczególności wyczerpująco i szczegółowo opisze powody odrzucenia działań pozalegislacyjnych” – wskazuje Grzegorz Lang, ekspert Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE).

    Raport wskazujący na 7 rekomendacji na rzecz dobrego prawa obejmuje postulaty: ograniczenia zmian prawa, podniesienia efektywności nowych regulacji, prowadzenia regularnych przeglądów obowiązującego prawa, zwiększenia znaczenia oceny skutków regulacji (OSR), eksperckiej oceny projektów aktów prawnych, ograniczenia i kumulowania nowelizacji – wreszcie stanowienia prostych i zrozumiałych aktów prawnych oraz stworzenia przyjaznego systemu dostępu i wyszukiwania obowiązujących regulacji.

    Wśród głównych wad przyjmowanego prawa, które mają swoje źródło w obecnym procesie i strukturach jego stanowienia, należy wymienić:

    • nadmierną zmienność przepisów, w tym notorycznie zbyt krótkie okresy na przygotowanie się adresatów do nowych przepisów (vacatio legis)
    • zbyt pobieżne uzasadnienia (w tym ustosunkowywanie się do uwag partnerów społecznych oceny skutków społeczno-gospodarczych
    • często trudne do jasnego określenia relacje między regulacjami różnych aktów prawnych
    • niedostateczną jakość językową i nadmierne skomplikowanie brzmienia nowych przepisów
    • zastępowanie, bez wyraźnego powodu, dotychczasowych przepisów nowymi, o tej samej wartościnormatywnej