Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie1) oceniła organizację pracy Służby Celnej w zakresie obsługi ruchu osobowego na wschodniej granicy Polski. Kontrolowano nie tylko jakość obsługi osób i towarów, ale też efektywność zmian technicznych i infrastrukturalnych na przejściach granicznych oraz współpracę ze Strażą Graniczną i służbami celnymi Rosji, Białorusi i Ukrainy.
Działania mające na celu usprawnienie obsługi osób przekraczających wschodnią granicę RP inspektorzy Najwyższej Izby Kontroli uznali za skuteczne. Wprowadzone rozwiązania organizacyjne (np. wykorzystanie czytników paszportów do rejestracji podróżnych czy szybszą rejestrację pojazdów poprzez sczytywanie numerów rejestracyjnych pojazdów z wykorzystaniem kamer) sprzyjają znaczącemu zmniejszeniu czasu oczekiwania podróżnych na odprawę i samej odprawy. Dotychczasowy system, polegający na kontroli celnej wszystkich wjeżdżających do Polski pojazdów bezpośrednio na pasach odpraw, zastąpiony został selektywną kontrolą opartą na analizie ryzyka pojazdów typowanych do kontroli. Sama kontrola szczegółowa pojazdu realizowana jest w wytypowanych budynkach (np. przejścia graniczne w Terespolu i Sławatyczach) i średnio trwa nie dłużej, niż 15 minut.
Uruchomienie systemu eBooking Bus umożliwiło wcześniejsze zgłaszanie drogą elektroniczną planowanego przyjazdu na przejście graniczne autobusu przewożącego zorganizowaną grupę turystów, co znacznie skróciło czas ich odprawy. Jak wskazuje wystąpienie pokontrolne Delegatury NIK w Białymstoku średni czas oczekiwania autobusów na odprawę celną na drogowym przejściu granicznym w Kuźnicy w latach 2012-2013 na kierunku wjazdowym do RP wynosił około dwóch minut a na przejściu w Bobrownikach autobusy odprawiano na bieżąco.
Wdrożenie procedury FASTWAY umożliwia szybkie przekroczenie granicy pustym samochodom ciężarowym wjeżdżającym do Polski a utworzenie tzw. „zielonych pasów” pozwala na sprawną odprawę celną podróżnych, deklarujących brak towarów podlegających opłatom celnym lub przewożących towary w ramach dopuszczalnych prawem limitów. Dzięki skutecznej akcji promocyjnej rośnie odsetek osób, korzystających z systemu TAX-FREE (elektroniczny system zwrotu VAT, umożliwiający podróżnym dokonującym zakupów w Polsce na samodzielne rejestrowanie w systemie informatycznym niezbędnych przy odprawie celnej dokumentów). Zainstalowane na przejściach granicznych HOT SPOT umożliwiają podróżnym samodzielne rejestrowanie dokumentów przy wykorzystaniu urządzeń mobilnych. Rozwiązania w tym zakresie inspektorzy z Delegatury NIK w Lublinie uznali za „przykład dobrej praktyki” wskazując na fakt, że „udział elektronicznych dokumentów TAX-FREE wzrósł w okresie od 30 czerwca 2013 r. do 30 maja 2014 r. z poziomu 14,3% do 29% na DPG w Terespolu oraz z 15,3% do 27,6% na DPG w Sławatyczach”.
Korzystanie z aplikacji eBooking Bus oraz aplikacji pozwalającej na ewidencjonowanie dokumentów TAX-FREE w formie elektronicznej możliwe jest dzięki utworzonej przez polską Służbę Celną stronie internetowej www.granica.gov.pl . Odwiedzający ją podróżni mogą też planować podróż wykorzystując o systematycznie uaktualnianą informację o przewidywanych czasach odprawiania na poszczególnych przejściach granicznych.
Na przejściach granicznych przyjęto do stosowania tzw. inteligentne zarządzanie pasami ruchu, w zależności od aktualnych potrzeb (wprowadzono system umożliwiający rotację funkcjonariuszy na terenie przejścia granicznego, co umożliwia dostosowanie obsady przejścia do zmian w natężeniu ruchu). We współpracy ze Strażą Graniczną wprowadzono zasadę niedublowania czynności oraz zasadę „one-stop”przy odprawie autobusów i samochodów osobowych (dokonywanie odprawy przez Straż Graniczną i Służbę Celną przy jednym zatrzymaniu pojazdu). Efektem wprowadzonych zmian jest znaczne skrócenie – przy systematycznie rosnącej ilości odprawianych pojazdów – czasu odprawy podróżnych.
Wystąpienie pokontrolne Delegatury NIK w Lublinie wskazuje np., że uśrednione czasy oczekiwania na odprawę w Bezledach zmniejszyły się z 47 minut w 2011 r. do 26 minut w 2013 r. W Gołdapi czasy oczekiwania spadły w tym samym czasie z 44 min. do 17 min. Przepustowości przejść granicznych w Korczowej i Medyce zwiększyła się pomiędzy rokiem 2010 a 2013 o 63% (Korczowa) i 61% (Medyka). Ilość samochodów odprawianych w ciągu jednej godziny zwiększyła się w tym czasie z 39 do 63 (Korczowa) i z 37 do 61 (Medyka).
Zdaniem inspektorów NIK zwiększeniu sprawności obsługi na przejściach granicznych służyła w analizowanym okresie elastyczna polityka kadrowa kierownictw urzędów celnych. W okresach przewidywanego zwiększenia ruchu pojazdów i podróżnych dokonywano stałych lub czasowych przesunięć funkcjonariuszy pomiędzy poszczególnymi komórkami organizacyjnymi urzędów celnych. Doczynności związanych bezpośrednio z odprawami na granicy delegowano pracowników z komórek wewnętrznych urzędów i izb celnych.
Wystąpienia pokontrolne przekazane zostały dyrektorom izb celnych w sierpniu br.
1) NIK stosuje trzystopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna.
————————————-
Delegatury NIK w Olsztynie, Białymstoku, Lublinie i Rzeszowie oceniały „Sprawność działania służb państwowych na wybranych przejściach granicznych na granicy wschodniej RP” w latach 2010 – 2013. Ocenie podlegały:
- organizacja pracy w zakresie zapewnienia sprawnej kontroli celnej osób przekraczających granicę
- działania urzędu w zakresie zapewnienia właściwej infrastruktury, urządzeń i sprzętu kontrolnego do wykonywania kontroli celnej ruchu osobowego na drogowych przejściach granicznych
- współpraca Urzędów Celnych z innymi służbami państwowymi wykonującymi zadania kontrolne na drogowych przejściach granicznych
- Współpraca UC ze służbami państw sąsiadujących w zakresie usprawniania ruchu osobowego na drogowych przejściach granicznych.
Kontrolę przeprowadzono na przejściach granicznych w Bezledach i Gołdapi (podległych Urzędowi Celnemu w Olsztynie), Bobrownikach i Kuźnicy (UC w Białymstoku), Terespolu i Sławatyczach (UC w Białej Podlaskiej) oraz Medyce i Korczowej (UC w Przemyślu).
