Rok 2020 to czas głębokiej zapaści sektora pożyczkowego. Pandemia COVID-19 i będące jej następstwem obniżenie limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego mocno uderzyły w branżę, która już w 2019 roku znajdowała się w kryzysie. Jak wynika z analizy sprawozdań finansowych instytucji pożyczkowych dokonanej przez Fundację Rozwoju Rynku Finansowego – firmy udzielające pożyczek zakończyły poprzedni rok ze stratą 122 mln złotych.
Sektor pożyczek pozabankowych to istotny segment rynku finansowego w Polsce o łącznej wartości aktywów na poziomie niemal 8,7 mld złotych. Branża mierzy się jednak z wieloma wyzwaniami, w tym o charakterze fiskalnym i regulacyjnym, obniżającymi jej rentowność oraz zwiększającymi koszty pozyskiwania kapitału.
Jak pokazują dane za 2019 rok branża zanotowała stratę na poziomie 122 mln zł przy jednoczesnym wzroście aktywów o ponad 5 proc. r/r oraz przychodów ze sprzedaży o 2 proc. r/r, co świadczy o zwiększających się kosztach prowadzenia działalności związanych głównie z właściwą wyceną ryzyka w zakresie posiadanego portfela oraz koniecznością dostosowywania się do rosnących wymogów regulacyjnych. Marginalny wzrost przychodów – po kilku latach dynamicznego rozwoju – wskazuje z jednej strony na dojrzałość tego rynku, z drugiej zaś na nadchodzący proces konsolidacji i zmniejszenia atrakcyjności dla nowych inwestorów.
„Poziom osiągniętej straty pokazuje, że rynek był w słabej kondycji już w zeszłym roku. Wyniki za 2019 rok odzwierciedlają pełne skutki wdrożenia w 2016 r. limitu kosztów pozaodsetkowych – obecnie w portfelach firm praktycznie znajdują się już wyłącznie umowy podpisane w rygorach tej regulacji. Nie bez znaczenia pozostaje również niepewność regulacyjna, uniemożliwiająca stabilne prowadzenie działalności i hamująca inwestorów na rynku kapitałowym, z którego w dużej mierze finansują się instytucje pożyczkowe. Rok 2020 z pewnością okaże się jeszcze gorszy” – mówi Agnieszka Wachnicka, prezes Fundacji Rozwoju Rynku Finansowego.
„Spadek koniunktury gospodarczej w wyniku COVID-19 i związany z tym wzrost ryzyka kredytowego w połączeniu z obniżeniem limitu kosztów pozaodsetkowych w ramach przepisów rządowej Tarczy antykryzysowej tylko pogłębiają problemy sektora. Dla wielu firm, nawet największych graczy, ten rok jest prawdziwym testem” – dodaje Agnieszka Wachnicka.
Wyraźnie ograniczona maksymalna wysokość kosztów pozaodsetkowych powoduje, że w wielu przypadkach nowy limit uniemożliwia pokrycie ryzyka kredytowego związanego z udzielaniem pożyczek, a trzeba pamiętać, że dzieje się to w czasie, gdy jednocześnie znacznie wzrósł koszt finansowania się instytucji pożyczkowych, co zmusza spółki do drastycznego ograniczenia akcji kredytowej lub zamknięcia prowadzonej działalności. Już dziś obserwujemy mocne skurczenie rynku. Liczba aktywnych podmiotów zmniejszyła się co najmniej o 25 procent.
Wyniki firm pożyczkowych za zeszły rok obrazują nie tylko brak rentowności sektora – zarówno poziom ROA, jak i ROE mają ujemne wartości – ale pokazują również, jak ten rynek jest, już teraz, silnie skoncentrowany. Choć w rejestrze instytucji pożyczkowych prowadzonym przez KNF znajdują się 504 podmioty, to przyjęte w analizie kryteria aktywności na rynku pożyczek pozabankowych spełnia już tylko 330 spółek, spośród których na rynku dominuje 25 największych instytucji z 85 proc. udziałem w rynku mierzonym wartością aktywów.
Utrzymywanie się ujemnej rentowności branży prowadzi w dłuższym czasie do dalszego zmniejszania się konkurencyjności rynku pożyczkowego, za czym przemawia chociażby słabość kapitałowa wielu podmiotów – wiele spółek dysponuje niskim kapitałem własnym. I choć nie stanowi to w żaden sposób zagrożenia dla stabilności rynku finansowego i nie stwarza żadnego ryzyka dla konsumentów – firmy pożyczkowe nie gromadzą depozytów i nie finansują swojej działalności w ten sposób – może jednak prowadzić do istotnego ograniczenia oferty pożyczek. A to z kolei, biorąc pod uwagę rolę instytucji pożyczkowych w gospodarce, mogłoby prowadzić do pogłębienia wykluczenia finansowego niektórych grup społecznych.
***
Metodologia zastosowana w analizie:
W analizie uwzględnione zostały wszystkie podmioty wpisane do rejestru instytucji pożyczkowych prowadzonego przez KNF, które spełniały następujące kryteria:
- Prowadziły w ocenie FRRF działalność pożyczkową zarówno w 2018 r., jak i 2019 roku (ta sama baza podmiotów)
- Złożyły sprawozdania finansowe za rok 2018 i 2019
- Złożone przez spółki sprawozdania były możliwe do odczytania i przeanalizowania
- Nie były częścią grupy bankowej
- Nie były częścią grupy działającej w branży motoryzacyjnej
Tylko 330 podmiotów spośród 504 wpisanych do rejestru prowadzonego przez KNF spełniało wszystkie powyższe kryteria i tylko one zostały uwzględnione w analizie.
*Wpis do rejestru instytucji pożyczkowych nie jest jednoznaczny z prowadzeniem działalności pożyczkowej przez dany podmiot. Wiele spółek widniejących w rejestrze prowadzi główną działalność w zupełnie innym obszarze, np. oferuje usługi leasingowe, jednak z uwagi na ewentualne konsekwencje braku wpisu do rejestru w połączeniu z relatywnie niskimi wymogami, jakie należy spełnić by go uzyskać, podmioty te dokonały wpisu do rejestru prowadzonego przez KNF.
W przypadku spółki Everest Finanse S.A. zastosowano publikowane przez spółkę sprawozdanie finansowe pro-forma, które w ocenie Fundacji najlepiej obrazuje sytuację finansową spółki. W zakresie pozostałych podmiotów wykorzystano dane finansowe złożone do KRS.
Słownik pojęć użytych w raporcie:
Aktywa wg stanu na koniec 2019 roku – suma wszystkich aktywów wykazywanych w bilansach przez analizowaną w raporcie grupę podmiotów
Kapitał własny wg stanu na koniec 2019 roku – suma pozycji Kapitały Własne wykazywanych w bilansach przez analizowaną w raporcie grupę podmiotów
Wartość bilansowa udzielonych pożyczek wg stanu na koniec 2019 roku – szacunek wartości bilansowej udzielonego portfela pożyczek na podstawie danych bilansowych oraz polityki rachunkowości poszczególnych podmiotów dla analizowanej w raporcie grupy podmiotów
Przychody w 2019 roku – suma pozycji przychody ze sprzedaży wykazywana przez spółki w rachunku zysków i strat dla analizowanej w raporcie grupy podmiotów (z uwagi na brak jednorodnego modelu raportowania danych, analiza uwzględnia wyłącznie przychody ze sprzedaży, bez przychodów operacyjnych i finansowych)
Wynik finansowy netto na koniec 2019 roku – suma pozycji zysk netto wykazywana przez spółki w rachunku zysków i strat dla analizowanej w raporcie grupy podmiotów
ROA w 2019 roku – wynik dzielenia straty netto w 2019 roku przez aktywa wg stanu na koniec 2019 roku
ROE w 2019 roku – wynik dzielenia straty netto w 2019 roku przez kapitał własny wg stanu na koniec 2019 roku
Top 25 instytucji pożyczkowych – dwadzieścia pięć podmiotów o najwyższej sumie aktywów w 2019 roku z grupy ujętej w raporcie
W zakresie danych za 2018 rok zastosowano analogiczną metodologię jak do wyliczenia danych za 2019 rok. Udziały TOP 25 instytucji pożyczkowych w poszczególnych kategoriach stanowią udział tych podmiotów w stosunku do grupy podmiotów ujętych w raporcie.
