Transport drogowy w Polsce notuje dynamiczny wzrost. Wyzwaniem dla branży jest sprostanie wymogom dotyczącym redukcji emisji gazów cieplarnianych.
Branża transportu drogowego w Polsce na przestrzeni ostatnich 2 lat zanotowała dwucyfrowy wzrost, co jest zgodne z prognozą przedstawioną przez PwC w 2019 r. Jednocześnie w 2020 roku wzrost tonażu obsługiwanego przez inne rodzaje transportu (lotniczy, kolejowy i morski) znacząco zahamował, m.in. z uwagi na wpływ pandemii COVID-19. Branża transportu na poziomie UE zmaga się jednak z osiągnięciem wymaganych poziomów redukcji emisji gazów cieplarnianych.
W 2019 roku prognozowaliśmy wzrost tonażu transportowanego przez branżę transportu drogowego na poziomie przekraczającym 5% rocznie na przestrzeni lat 2018-2022. Statystyki GUS wskazują na utrzymanie tego trendu do roku 2020 pomimo wpływu pandemii COVID-19. Potwierdzają się również utrudnienia dla innych rodzajów transportu. Możliwości transportu lotniczego w ubiegłym roku zostały mocno ograniczone przez uziemienie samolotów pasażerskich, co wg danych IATA globalnie zmniejszyło o 25% dostępność lotniczych przestrzeni ładunkowych na wczesnym etapie pandemii. Z kolei transport morski zmaga się z globalnym kryzysem kontenerowym spowodowanym nierównomierną dostępnością kontenerów na świecie i wydłużonymi procedurami portowymi, które łącznie zwiększają opóźnienia transportu ładunków drogą morską, sięgające nawet do 60% dostaw. – Maciej Starzyk, wicedyrektor w zespole strategii PwC odpowiedzialny za sektor transportu
W kontekście organizowanego w Katowicach Europejskiego Kongresu Gospodarczego, na podstawie analizy kluczowych czynników rozwoju, zespół strategii PwC wyłonił koncepcję trzech „Z”, tj. zielony, zintegrowany i zdigitalizowany, odpowiadając na pytanie „W jaką stronę powinien być rozwijany sektor transportu w Polsce na przestrzeni najbliższych lat?”.
Spis treści:
Zielony, czyli skoncentrowany na zmniejszaniu emisji
Zgodnie z danymi Europejskiej Agencji Środowiska, emisje gazów cieplarnianych z sektora transportu w UE (które na poziomie UE stanowiły ok. 27% całkowitych emisji w 2017 roku), rosły zarówno w 2018, jak i w 2019 roku. Dane pokazują jasno, że osiągnięcie celów redukcji emisji gazów cieplarnianych w UE wymaga ambitnych zmian w sektorze transportu. Przyjęta przez Komisję Europejską strategia na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności ma dać impuls do transformacji. Kluczowe jest zwiększenie inwestycji w nowoczesną flotę i infrastrukturę, wsparcie dla innowacji i nowych technologii oraz zachęty dla proekologicznych wyborów użytkowników. – Agnieszka Gajewska, partner PwC, lider zespołu ds. sektora publicznego i infrastruktury w Europie Środkowo-Wschodniej
Według danych Europejskiej Agencji Środowiska transport kolejowy generuje nawet 9-krotnie mniejszy poziom emisji GHG na tono-kilometr, czyli jednostkę pracy przewozowej transportu. Z tego względu duże nadzieje w zakresie dalszego rozwoju transportu pokładane są właśnie w transporcie kolejowym, w szczególności kolejowym transporcie intermodalnym, który notuje wzrosty mimo spowolnienia wzrostu tonażu przewożonego koleją ogółem. Oznacza to również wzrost udziału przewozów intermodalnych w przewozach kolejowych. Wg danych Urzędu Transporty Kolejowego, wolumen przewiezionych kontenerów (mierzony jednostką TEU) osiągnął w 2020 roku rekordowe 2.7 miliona TEU, jako suma przewozów na styku z portami, z krajami UE oraz poza UE oraz wewnątrz terytorium Polski.
Cele redukcji emisji w sektorze transportu mogą być tym bardziej wyzwaniem, że wg wymagań UE, pojazdy elektryczne mają zastąpić pojazdy o silnikach konwencjonalnych (spalinowych) na etapie wszystkich nowych rejestracji dopiero w 2035 roku, a sama redukcja emisji jest istotnie zależna nie tylko od rodzaju pojazdu, ale również przede wszystkim od źródła pozyskiwania energii, a więc zależy również istotnie od udziału odnawialnych źródeł energii w produkcji energii zużywanej w danym kraju.
Zintegrowany
Nadzieje Polskich przewoźników drogowych na wzrost w kolejnych latach mogą zostać niestety zachwiane przez nieuniknione wejście w życie przepisów pakietu mobilności UE, które jest przewidywane w istotnej części na rok 2022. Pakiet mobilności zakłada zmiany w zasadach realizacji przewozów, w tym m.in. wymaganie regularnych powrotów kierowców do kraju macierzystego, które znacznie utrudni planowanie operacji na długich odcinkach.
W kontekście kolejowych przepływów intermodalnych, zarówno naczepowych, jak i kontenerowych, ważne jest tworzenie stałych połączeń, które znajdą swoje miejsce w kolejowych rozkładach jazdy, ale do tego potrzebna jest odpowiednia infrastruktura, a w przypadku przeładunków naczep – również technologia, która pozwala obsłużyć pociąg z ładunkiem intermodalnym zarówno na stacji początkowej, jak i końcowej, często w różnych krajach.
Wyzwaniem dla przewozów wszystkich rodzajów – drogowych, kolejowych, morskich, lotniczych oraz rzecznych, jest również integracja działalności różnych podmiotów, po to, aby pozwolić spedytorom aby mogli oferować nadającym kompleksowe usługi dostaw na długich odcinkach, które łączą różne rodzaje transportu.
Z tych powodów, integracja transportu jest trudna, ale jest ona również istotna z perspektywy krajowej, ponieważ tworzenie lepszych warunków realizacji odpraw celnych w Polsce bezpośrednio przekłada się na wpływy budżetu państwa – szacuje się, że same porty generują rocznie ok. 40 mld złotych wpływów do budżetu państwa z tytułu podatku VAT, akcyzy i ceł, a integracja strategicznych inwestycji infrastrukturalnych, takich jak Centralny Port Komunikacyjny, porty morskie czy terminale kolejowe na granicy Unii Europejskiej z infrastrukturą krajową i zagraniczną może przełożyć się na lepszą dostępność usług i zwiększenie udziału procedur celnych realizowanych właśnie na terenie Polski.
Integracja w sektorze transportu jest motorem jego zmian i absolutnym warunkiem rozwoju. Przykładowo, aby można było integrować infrastrukturę terminali, niezbędne jest również odpowiednie tempo rozwoju tzw. infrastruktury liniowej na kolei, czyli po prostu rozbudowy linii kolejowych. To pokazuje, jak skomplikowaną układanką jest sektor transportu. Obecnie, wielu interesariuszy i przedsiębiorców sektora transportu przygotowuje plany rozwoju, większość jednak wstrzymuje się z ich wdrożeniem w oczekiwaniu na publikację strategicznych dokumentów programowych dla rozwoju infrastruktury transportowej w Polsce, w tym jej finansowania. – Maciej Starzyk, wicedyrektor w zespole strategii PwC odpowiedzialny za sektor transportu
Zdigitalizowany
W kontekście np. przewozów drogowych, które są fundamentem branży handlu detalicznego, efektywność transportu zależy od planowania operacji logistycznych – każdy zaoszczędzony kilometr to nie tylko zmniejszenie kosztów, ale też realne ograniczenie emisji CO2. Jakość planowania przewozów zależy od wykorzystywanych narzędzi informatycznych, nie tylko na poziomie pojedynczego przedsiębiorstwa, ale również na poziomie integracji między detalistą czy hurtownikiem i obsługującym go operatorem logistycznym. – Krzysztof Badowski, partner PwC nadzorujący zespół strategii PwC w Polsce, lider zespołu dóbr konsumenckich i handlu detalicznego w regionie Europy Środkowo-Wschodniej
Analizy PwC wskazują na coraz wyższy poziom dostępności rozwiązań cyfrowych dla przewoźników i operatorów transportu drogowego, począwszy od systemów zarządzania transportem (TMS), poprzez automatyzację rozliczeń czasu pracy, aż po automatyczne zbieranie informacji dotyczących lokalizacji pojazdów i oczekiwanego czasu dostawy ładunków i możliwości integracji systemów różnych podmiotów w transporcie drogowym. Większym wyzwaniem może być jednak integracja systemów między różnymi rodzajami transportu i w tym obszarze niezbędne może okazać się wsparcie systemowe (a więc i finansowanie ze środków unijnych czy też krajowych) w zakresie tworzenia standardów cyfrowych dla integracji systemów różnych interesariuszy (nadających, spedytorów, przewoźników, operatorów infrastruktury), na styku poszczególnych rodzajów transportu (drogowego, kolejowego, morskiego, rzecznego i lotniczego).
