Francja i Polska to dwa najmniej przyjazne do prowadzenia biznesu kraje w Europie

biznes

Francja jest najbardziej skomplikowaną jurysdykcją w Europie (i drugą na świecie), w której można prowadzić działalność gospodarczą, według Global Business Complexity Index (GBCI) raportu przygotowanego przez TMF Group – firmy świadczącej administracyjne usługi biznesowe w obszarze rozwoju międzynarodowego – zarówno organicznego lub w wyniku fuzji i przejęć oraz dla funduszy inwestycyjnych.

Polska znalazła się tuż za Francją. Pozycja drugiego, najtrudniejszego do prowadzenia biznesu kraju w Europie to najgorszy wynik Polski w historii zestawienia.

W raporcie przeanalizowano zasady, przepisy, stawki podatkowe, kary i kwestie zgodności w 77 jurysdykcjach, które odpowiadają za 92 proc. światowego PKB i 9 proc. globalnych przepływów bezpośrednich inwestycji zagranicznych netto.

Pierwsze miejsce w Europie (i drugie na świecie) Francji wynika ze złożoności procesów księgowych i podatkowych, przepisów kadrowych silnie skoncentrowanych na pracownikach oraz wymogów dotyczących raportowania księgowego w języku lokalnym. Mimo, że Francja była jedną z pierwszych jurysdykcji, która wprowadziła unijny system SAF-T (elektronicznej wymiany danych księgowych) oraz „Business France” – stronę internetową mającą na celu pomoc zagranicznym firmom w zachowaniu zgodności z francuskimi standardami rachunkowości – przedsiębiorstwa działające w tym kraju mogą nadal mieć trudności z powodu ciągłych zmian tych standardów. Kadry i płace są również silnie regulowane, a wyniki sporów sądowych dotyczących zatrudnienia są zazwyczaj korzystne dla pracowników. Zwolnienie słabo radzącego sobie pracownika może trwać nawet 12 tygodni, w przeciwieństwie do jednego tygodnia, jak ma to miejsce w Irlandii.

Polska znalazła się na drugim miejscu w Europie (i 10. miejscu na świecie) wśród państw posiadających najbardziej złożone przepisy regulujące prowadzenie biznesu.

Powodów takiej pozycji w rankingu można szukać m.in. w stale zmieniającym się scenariuszu legislacyjnym, który pozostawia firmom niewiele czasu na reakcję i wdrożenie zmian zgodnie z nowymi przepisami. Ponadto, pomimo przyjęcia przez rząd podpisu elektronicznego, polskie władze nie akceptują wielu międzynarodowych dostawców podpisów, a zamiast tego wymagają podpisów od określonych lokalnych dostawców, co dodatkowo zwiększa złożoność jurysdykcji. To jednak tylko wybrane utrudnienia. Jest ich znacznie więcej.

Raport stwierdza, że Europa jest nadal regionem, w którym kraje takie jak Holandia i Irlandia są bardzo atrakcyjnymi lokalizacjami dla międzynarodowych organizacji, zajmując odpowiednio 70. i 74. miejsce pod względem złożoności biznesowej spośród 77 badanych (czym niższa pozycja w zestawieniu, tym kraj bardziej przyjazny dla biznesu). Oba kraje oferują stabilne i sprawiedliwe otoczenie regulacyjne, zaawansowane, cyfrowe i konkurencyjne systemy podatkowe oraz wykształconych, wysoko wykwalifikowanych i zorientowanych na pracę w sektorze usług pracowników.

Komentarz polskich ekspertów do wyników raportu i najniższej w historii pozycji Polski w zestawieniu.

Maja Mandela, liderka praktyki Księgowości i Podatków na obszar Europy Centralnej i Środkowej, TMF Group.

Główne powody, dla których tak trudno na tle innych Państw europejskich prowadzi się biznes w Polsce to bardzo niestabilny system podatkowy i rosnący z roku na rok fiskalizm przejawiający się w dodatkowych opłatach i podatkach lub zwiększaniu już istniejących podatków. Dyskomfort przedsiębiorców powoduje też niepewność co do kierunku zmian i bardzo szybkie tempo ich wprowadzania często bez lub z niewielkim vacatio legis. Szybko tworzone prawo podatkowe jest często niezrozumiałe, nowelizowane wielokrotnie zaraz po wprowadzeniu, różnie interpretowane. W sytuacjach, gdy nowe regulacje krajowe wynikają z konieczności implementacji dyrektyw UE lub konieczności dostosowania do prawa UE, regulacje w Polsce wprowadzane są ad hoc, w niezbyt przemyślany, niedoprecyzowany sposób, a także często bardziej restrykcyjnie niż w innych krajach UE.

Powyższe działania przekładają się na wzrost kosztów podatkowych, wzrost obowiązków firm wynikających z dostosowania do nowych przepisów, konieczności większych nakładów na dostosowanie systemów informatycznych do nowych wymogów, rozbudowę działów finansów w firmach w związku ze zwiększoną czasochłonnością raportowania, a także konieczność poniesienia dodatkowych kosztów doradztwa podatkowego z uwagi na nieprecyzyjność przepisów. To także wpływa na dodatkowe koszty szkoleń pracowników. 

W kontekście rosnącego fiskalizmu warto podkreślić, że od 2015 roku naliczono około 35 nowych danin lub podwyżek/zaostrzeń istniejących podatków i opłat, m.in. podatek bankowy, podatek od sprzedaży detalicznej, „danina solidarnościowa”, opłata emisyjna od paliw, opłata mocowa (za energię elektryczną), podatek od nieruchomości komercyjnych, podatek cukrowy, opłata wodna, „opłata małpkowa”.

Poniżej najistotniejsze zmiany wprowadzane w polskim systemie podatkowym w ostatnich pięciu latach:

  1. Nowelizacja przepisów w zakresie dokumentacji cen transferowych od 2019 roku – wprowadzenie szeregu istotnych zmian, w tym podniesienie progów dokumentacyjnych dla dokumentacji lokalnej do 10 mln zł netto dla transakcji towarowych i finansowych oraz 2 mln zł netto dla transakcji usługowych i pozostałych, czy też uproszczenie zasad rozliczeń cen transferowych tzw. „safe harbours”. Nowe przepisy jednak nałożyły również na pewną grupę podatników obowiązek złożenia zaawansowanej informacji TP-R, który zastąpił dotychczasową formę raportowania o cenach transferowych (tj. formularz CIT/TP lub PIT-TP)

Podstawa prawna: Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji cen transferowych w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych wraz ze zmianami wprowadzonymi w kolejnych latach.

  1. Raportowanie schematów podatkowych MDR – 25 maja 2018 r. weszła w życie Dyrektywa Rady (UE) 2018/22 (Dyrektywa DAC6) Zgodnie z Dyrektywą DAC6 wprowadzająca obowiązek zgłaszania określonych uzgodnień transgranicznych w terminie 30 dni, tzw. Mandatory Disclosure Rules. Państwa członkowskie UE zostały zobowiązane do implementacji ww. dyrektywy w swoich systemach prawnych przed 1 stycznia 2020 r. Obecnie podejście innych państw członkowskich UE jest bardziej liberalne w porównaniu z Polską, która wprowadziła restrykcyjne przepisy w zakresie MDR. Obowiązujące zasady nakładają obowiązek raportowania schematów podatkowych, w których istotną rolę odgrywają korzyści podatkowe. Ustawa przewiduje bardzo dotkliwe sankcje finansowe za niewypełnienie obowiązków informacyjnych. Ponadto, przepisy są bardzo niejasne, budzące wiele wątpliwości interpretacyjnych, uzupełnione wieloma dodatkowymi objaśnieniami po wprowadzeniu powodują poczucie rosnącego ryzyka podatkowego u podmiotów działających w Polsce.
  1. Obowiązkowy split payment w przepisach o VAT – Wprowadzenie mechanizmu podzielonej płatności (split payment), obowiązkowego przy określonych transakcjach (tj. nabycia usług i towarów wymienionych w załączniku do ustawy o VAT w sytuacji, gdy wartość brutto transakcji wyniesie powyżej 15.000 zł lub równowartość tej kwoty, a sprzedawca i odbiorca są podatnikami VAT). Duża zmiana, która ze względu na wysokie sankcje (wynikające z przepisów o VAT, CIT jak i ustawy karno-skarbowej) wymusiła wprowadzenie przez przedsiębiorców dodatkowych działań w zakresie weryfikacji towarów zakupionych od kontrahentów, zwiększonej należytej staranności, zmian przy dokonywaniu przelewów i wystawianiu faktur.

Podstawa prawna: Ustawa z 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw; ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług z  – Dz.U. z 2020 r., poz. 106

  1. Biała lista podatników VAT – Obowiązek weryfikacji kontrahenta w zakresie jego aktualnego statusu w podatku VAT z tzw. Białą listą VAT, powiązany z wprowadzeniem dotkliwych sankcji dla przedsiębiorcy polegających na odmowie prawa do zaliczenia wydatku do kosztów uzyskania przychodu i objęcie podatnika solidarną odpowiedzialnością w zakresie VAT.

Podstawa prawna:, Art. 96b Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. ; Art. 14 ust. 2h, 2i, 22p Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.; Art. 12 ust. 4i, 4j Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych.; Art. 117ba, 117bb Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.; Art. 28 ust. 4 Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych.; Art. 7-14 Ustawa z dnia 12 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw.; Art. 19 Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.

  1. Zmiany w zakresie podatku u źródła (WHT) – Nałożono na płatników obowiązek „dochowania należytej staranności” przy wypłacie należności zagranicznych. Aby nie pobierać podatku u źródła lub pobierać go z zastosowaniem niższej stawki zgodnie z zasadami należytej staranności polski podmiot wypłacający należności jednostce zagranicznej musi weryfikować uprawnienia odbiorcy do zwolnienia z podatku lub zastosowania niższej stawki, gromadząc informacje i dokumenty potwierdzające w szczególności rezydencję podatkową i charakter rzeczywistego odbiorcy należności. Nieproporcjonalnie dużo dodatkowych obowiązków nałożonych na przedsiębiorców w Polsce, z dużymi wątpliwościami interpretacyjnymi co do tego, jakie konkretne czynności zostaną uznane za spełnienie wymogu.

Podstawa prawna: art. 29 ust. 1 z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387; ost.zm. Dz.U. z poz. 875), art. 21 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 865; ost.zm. Dz.U. z 2020 r., poz. 695)

  1. Jednolity plik kontrolny (ustawa z 10 września 2015 r. o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa) – Objęcie podatników obowiązkiem przekazywania danych w postaci jednolitego pliku kontrolnego (JPK). JPK to plik o uzgodnionej strukturze logicznej (w formacie xml), za pomocą którego podatnicy przekazują organom podatkowym dane (rejestry VAT, wyciągi bankowe, księgi rachunkowe, magazyny, faktury). Zmiana miała na celu „digitalizację podatków” oraz umożliwienie fiskusowi dokonywania szybkich i precyzyjnych kontroli rozliczeń podatkowych przedsiębiorców. Trudność polegała przede wszystkim na bardzo szybkim tempie, w jakim przedsiębiorcy musieli się do nich dostosować. Ponadto, przedsiębiorcy mieli do czynienia, od czasu wprowadzenia nowych wymogów, z częstą zmianą struktur plików JPK, co powodowało operacyjne problemy, zwiększało czasochłonność przygotowania i konieczność ponoszenia dodatkowych nakładów na dostosowanie systemów.

Agnieszka Nowocień, Starszy menadżer ds. płac w TMF Group

 

Powody, dla których źle prowadzi się biznes w Polsce to intensywne tempo zmian, które przekłada się bezpośrednio na wzrost kosztów, obowiązków pracodawców oraz wynagrodzenia pracowników. Wprowadzane są niespójne przepisy o podatkach dochodowych. Dotychczasowe ustawy, nowelizowane ponad 100-krotnie, są zbiorem skomplikowanych przepisów, w wielu miejscach wadliwie skonstruowanych i nieczytelnych dla przeciętnego podatnika. To zdecydowanie nie pomaga ani nie zachęca zarządzających firmami zagranicznymi do prowadzenia biznesu w naszym kraju. Powyższe utrudnienia powodują konieczność zwiększania, a nie optymalizacji zatrudnienia i zaangażowania pracowników działów kadr i płac w realizację nowych obowiązków.

Zapowiedzi kolejnych zmian wprowadzają niepokój zarówno wśród pracodawców, jak i pracowników.

Polski Ład został przyjęty na posiedzeniu Sejmu 1 października. Nowe rozwiązania mają dotyczyć m.in. przedsiębiorców, pracowników, seniorów i dużych rodzin. Główne zmiany będą dotyczyć obszaru podatkowego tj. ulg podatkowych, zerowego podatku dla zarabiających kwotę minimalnego wynagrodzenia, seniorów oraz dużych rodzin.

17 grudnia 2021 r. do polskiego porządku prawnego powinna zostać implementowana dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (dyrektywa o sygnalistach). Jej celem jest ustanowienie standardu ochrony prawnej dla osób, które przekazują informację o nieprawidłowościach zauważonych w firmie. Wdrożenie dyrektywy oznacza dla pracodawców nowe obowiązki, takie jak m.in. konieczność utworzenia wewnętrznego kanału zgłoszeń, opracowania nowych procedur, na podstawie których sygnaliści będą mieli możliwość dokonywania zgłoszeń naruszeń, wyznaczenie osoby lub jednostki organizacyjnej odpowiedzialnej za przyjmowanie zgłoszeń i przeprowadzanie dalszych działań, czy zapewnienie ochrony sygnalistom.

Lista pozostałych zmian, które utrudniają prowadzenie biznesu w kontekście obowiązków kadrowo – płacowych w Polsce, to:

  1. Obowiązek ewidencjonowania umów o dzieło – Ustawa z 31.3.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 568, dalej jako: ZmKoronawirusU20), wprowadziła obowiązek informowania ZUS o zawieraniu umowy o dzieło.

Każda umowa o dzieło w 2021 musi być zgłoszona do ZUS-u za pośrednictwem formularza RUD w terminie 7 dni od jej zawarcia. Informację można dostarczyć elektronicznie. Dla każdego wykonawcy należy wypełnić osobny dokument. Te obowiązki wpływają bezpośrednio na wzrost nakładu i kosztu pracy.

  1. Zmiany przepisów podatkowych w ciągu ostatnich 2 lat (2019 – 2020), zmiany wysokości stawek podatku w trakcie roku, wprowadzenie ulgi dla młodych, zmiany ryczałtowych kosztów uzyskana przychodu oraz zmiany formularzy podatkowych – stan ten wywołał chaos. Pracodawcy mieli bardzo krótki czas na wdrożenie oraz aktualizacje systemów płacowo-kadrowych. Chaotyczne rozwiązania przyczyniły się do zwiększenia kosztów pracodawców przez konieczność wprowadzenia niezbędnych zmian oraz dodatkowe szkolenia pracowników.
  2. Ustawa z dnia 4.10.20218 o pracowniczych planach kapitałowych – spowodowała wzrost kosztu zatrudnienia, większy zakres obowiązków względem Instytucji Finansowych (raportowanie, zgłoszenie/wyrejestrowanie uczestników, kontrola terminów obowiązkowego i ponownego przystąpienia uczestników do programu).
  3. Wzrost płacy minimalnej – Dz.U.2020.0.2207 t.j. – Ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę przyczyniła się do wzrostu kosztów stałych utrzymania pracowników, co może mieć przełożenie na renegocjację kontraktów z Klientami lub zastosowanie klauzul waloryzacyjnych ponieważ wzrost minimalnego wynagrodzenia nie jest często równoznaczny z lepsza kondycją finansową firmy.
  4. Niska elastyczność czasu pracy, prawo pracownika do urlopu na żądanie – art. 1672KP (Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dziennik Ustaw rok 2020 poz. 1320) – co do zasady pracodawca ma obowiązek zgadzać się na wnioski o urlop na żądanie. Urlop ten często dezorganizuje pracę w firmie i jest źródłem konfliktów na linii pracownik – pracodawca.