Czas Euro 2012 sprzyja organizacji różnego rodzaju konkursów przez przedsiębiorców. Konkursy te adresowane są zarówno do pracowników danego przedsiębiorstwa, jak i osób spoza danego przedsiębiorstwa. Wiele osób bierze udział w takich konkursach dla zabawy i rozrywki, jednakże nie zdaje sobie sprawy, że nie tylko na organizatorze, ale także na nagrodzonym uczestników mogą ciążyć określone obowiązki podatkowe.
Nagrody te należy niewątpliwie rozpatrywać w kategorii przychodów dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych. Rozważenia wymaga więc to, w jaki sposób opodatkowane są przychody uzyskane z udziałów w takich konkursach. Zastosowanie znajdą tutaj przepisy ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2012r. poz. 361, z pózn. zm.), dalej – „ustawa o PIT”.
Istota konkursu dla celów ustawy o PIT
Po pierwsze, należy jednak zwrócić uwagę, iż nie każde wydarzenie nazwane przez jego organizatora konkursem będzie traktowane jako „konkurs” dla celów ustawy o PIT. Ma to istotne znaczenie z punktu widzenia sposobu podatkowego rozliczenia nagród w ramach takich „akcji”. Do wydawania różnego rodzaju nagród dochodzi także m.in. w ramach tzw. sprzedaży premiowej, gdzie nagrody te przyznawane są z racji nabycia towaru lub usługi po spełnieniu określonych warunków.
Pojęcie konkursu nie zostało zdefiniowane w ustawie o PIT. W interpretacjach organów podatkowych oraz w orzecznictwie przyjęło się jednak, iż zasadniczą kwestią dla kwalifikacji danego wydarzenia jako konkursu dla celów ustawy o PIT jest istnienie elementu rywalizacji (współzawodnictwa) pomiędzy uczestnikami, tzn. o zwycięstwie nie może decydować tu np. losowanie. Podkreśla się także wagę innych elementów, w tym: stworzenie przez organizatora konkursu regulaminu, w którym sprecyzowane zostaną kryteria wyłonienia zwycięzcy (laureata) i przyznawania nagród.
10% podatek zryczałtowany
Nagrody w takim „konkursie” stanowić będą co do zasady przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 20 ust. 1 ustawy o PIT (z wyjątkiem wygranych z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa w ramach przychodów z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej) i opodatkowane będą one 10% zryczałtowanym podatkiem
Na uwadze należy mieć tu bowiem art. 30 ust. 1 pkt 2 powołanej ustawy, na mocy którego od dochodów (przychodów) pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy z tytułu wygranych w konkursach, grach i zakładach wzajemnych lub nagród związanych ze sprzedażą premiową, uzyskanych w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, z zastrzeżeniem art. 21 ust. 1 pkt 6, 6a i 68 – w wysokości 10% wygranej lub nagrody.
Zwolnienie z opodatkowania
Nie oznacza to jednak, iż zawsze nagroda ta zostanie efektywnie opodatkowana. Ustawodawca przewidział bowiem zwolnienia z podatku dla niektórych kategorii wygranych.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 68 ustawy o PIT, ze zwolnienia korzysta wartość wygranych w konkursach i grach organizowanych i emitowanych (ogłaszanych) przez środki masowego przekazu (prasa, radio i telewizja) oraz konkursach z dziedziny nauki, kultury, sztuki, dziennikarstwa i sportu, a także nagród związanych ze sprzedażą premiową – jeżeli jednorazowa wartość tych wygranych lub nagród nie przekracza kwoty 760 zł; zwolnienie od podatku nagród związanych ze sprzedażą premiową nie dotyczy nagród otrzymanych przez podatnika w związku z prowadzoną przez niego pozarolniczą działalnością gospodarczą, stanowiących przychód z tej działalności.
Dla celów zastosowania powyższego zwolnienia ważna jest nie tylko forma przeprowadzenia konkursu, gry, ale także sposób jego ogłoszenia. Przykładowo wolne od podatku PIT są wygrane w konkursach i grach organizowanych i emitowanych przez środki masowego przekazu. Aby zatem dana nagroda mogła być zwolniona z opodatkowania nie tylko jej wartość nie może przekroczyć kwoty 760 zł, ale konkurs powinien być organizowany, ale również ogłaszany w środkach masowego przekazu, chyba że jest to konkurs z dziedziny nauki, kultury, sztuki, czy dziennikarstwa to wówczas nie musi spełniać przesłanki dotyczące jego organizacji i emisji przy pomocy środków masowego przekazu.
Należy przy tym pamiętać, że w sytuacji, gdy wartość wygranej przekracza kwotę 760 zł opodatkowaniu podlegać będzie całość wygranej, a nie jedynie jej nadwyżka ponad ww. kwotę. Ponadto, warto w tym miejscu podkreślić, iż zwolnienie bezpośrednio wskazuje, iż jednorazowa wysokość wygranej nie może przekroczyć danej kwoty, co w praktyce oznacza, iż wartości wygranych nie kumulują się w ciągu roku, więc jeśli kwota pojedynczej wygranej nie przekroczy danej kwoty granicznej, nawet jeżeli suma nagród kwotę tą przekracza to zwolnienie będzie nadal przysługiwało.
Gdy konkurs organizuje pracodawca
Bardzo często firmy organizują konkursy skierowane jedynie do swoich pracowników. W takim przypadku wygrane przyznane pracownikom zaliczyć należy co do zasady do źródła przychodów, jakim jest stosunek pracy (art. 10 ust. 1 pkt 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o PIT). W myśl art. 12 ust. 1 powołanej ustawy, za przychody ze stosunku pracy uważa się bowiem wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
W efekcie, nagroda przyznana pracownikowi będzie opodatkowana tak, jak jego wynagrodzenie, a więc według tzw. skali podatkowej.
Obowiązki organizatora konkursu jako płatnika
Na uwadze należy mieć obowiązki organizatorów takich konkursów jako płatników podatku dochodowego od osób fizycznych. Będą one zależne od grupy docelowej, do której adresowany był konkurs. Jeśli uczestnikami konkursu byli jedynie pracownicy i nagroda dla pracowniak ma związek ze świadczeniem przez niego pracy, to rozliczenie podatkowe nie różni się de facto od innych przypadków, w których pracodawca zapewnia swoim pracownikom dodatkowe świadczenia w ramach stosunku pracy.
W konsekwencji, wartość wygranej w konkursie (niezależnie od tego, czy będzie to wygrana pieniężna, czy też rzeczowa) będzie musiała zostać „doliczona” do wynagrodzenia pracownika tak, jak innych świadczeń o „charakterze motywacyjnym” i odpowiednio opodatkowana.
Na uwadze należy mieć tu zatem art. 31 ustawy o PIT, na mocy którego osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, zwane dalej “zakładami pracy”, są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów m.in. przychody ze stosunku pracy.
Zaliczki te pobierane są według stawki 18% lub 32% (na mocy art. 32 ust. 1 powołanej ustawy). Jako płatnik, pracodawca będzie zobowiązany do przekazania kwoty pobranych zaliczek na podatek w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki, na rachunek właściwego dla nich urzędu skarbowego (stosownie do art. 38 ust. 1 powołanej ustawy).
Jeśli chodzi natomiast o obowiązki „sprawozdawcze”, to w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym płatnicy są obowiązani przesłać do właściwego dla nich urzędu skarbowego roczną deklarację, według ustalonego wzoru (stosownie do art. 38 ust. 1a powołanej ustawy). Jest to deklaracja PIT-4R. Dodatkowo, w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym płatnicy, w przypadku gdy nie dokonują rocznego obliczenia podatku, są obowiązani przekazać podatnikowi i urzędowi skarbowemu (właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika), imienne informacje PIT-11 (stosownie do art. 39 ust. 1 powołanej ustawy).
Rozliczenie podatkowe wydanej pracownikowi nagrody zostanie więc dokonane w ramach rozliczenia dokonywanego „standardowego” przez pracodawcę z tytułu wypłacanych przez niego wynagrodzeń.
Jeśli natomiast konkurs skierowany był do nieograniczonego grona osób, w tym (potencjalnych) klientów oraz pracowników, to organizator konkursu dokona innego rozliczenia.
Jak wskazano powyżej, stosownie do art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT, wygrana w konkursie będzie opodatkowana 10% podatkiem zryczałtowanym, jeśli nie znajdą tu zastosowania zwolnienia przewidziane w ustawie o PIT. Z kolei, organizator konkursu jako płatnik, zobowiązany będzie na mocy art. 41 ust. 4 powołanej ustawy do pobrania zryczałtowanego podatku dochodowego. Jeżeli przedmiotem wygranych (nagród) nie są pieniądze, podatnik jest obowiązany wpłacić płatnikowi kwotę należnego zryczałtowanego podatku przed udostępnieniem wygranej (nagrody) (stosownie do art. 41 ust. 7 powołanej ustawy). Aby „zwolnić” zwycięzcę konkursu z obowiązku wpłacenia kwoty podatku przez otrzymaniem nagrody, w praktyce organizatorzy konkursu przewidują dla zwycięzców także nagrodę pieniężną w takiej kwocie, aby niejako ”konsumowała” ona kwotę podatku.
Kwotę pobranego podatku płatnik zobowiązany jest następnie przekazać, w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano podatek, na rachunek właściwego dla niego urzędu skarbowego (stosownie do art. 42 ust. 1 powołanej ustawy). Jeśli chodzi natomiast o obowiązki sprawozdawcze, to w terminie do końca stycznia roku następującego po roku podatkowym płatnicy zobowiązani są do przesłania do urzędu skarbowego, rocznej deklaracji PIT-8AR (stosownie do art. 42 ust. 1a powołanej ustawy).
Konsekwencje na gruncie podatku VAT
W przypadku, gdy w ramach organizowanego konkursu firma wydaje nagrody rzeczowe, uwagę należy zwrócić także na konsekwencje tego zdarzenia na gruncie podatku VAT. Stosownie bowiem do art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 (a więc odpłatną dostawę towarów na terytorium kraju, która podlega opodatkowaniu podatkiem VAT), rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:
przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, wszelkie inne darowizny – jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu tych towarów.
Dla celów stosowania ww. regulacji kluczowe jest to, czy podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego przy nabyciu nagród. Stosownie bowiem do art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi podatku VAT przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Uznaje się, iż w takich sytuacjach firmie co do zasady przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego w sytuacji, gdy konkurs i nagrody mają związek z działalnością podatnika i wykonywaniem w jej ramach czynności opodatkowanych.
Co istotne, w ramach ww. regulacji istnieją wyjątki. Nieodpłatnego wydania towarów nie musimy opodatkowywać (nawet mimo odliczenia podatku naliczonego) w przypadku przekazywanych drukowanych materiałów reklamowych i informacyjnych, prezentów o małej wartości i próbek (na co wskazuje art. 7 ust. 3 ustawy o VAT).
Ustawodawca wskazuje przy tym, co należy rozumieć przez prezenty o małej wartości i próbki.
I tak, przez prezenty o małej wartości rozumie się przekazywane przez podatnika jednej osobie towary:
o łącznej wartości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 100 zł, jeżeli podatnik prowadzi ewidencję pozwalającą na ustalenie tożsamości tych osób;
których przekazania nie ujęto w ewidencji, o której mowa w pkt 1, jeżeli jednostkowa cena nabycia towaru (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia, jednostkowy koszt wytworzenia, określone w momencie przekazywania towaru, nie przekraczają 10 zł (art. 7 ust. 4 ustawy o VAT).
Natomiast, przez próbkę rozumie się niewielką ilość towaru reprezentującą określony rodzaj lub kategorię towarów, która zachowuje skład oraz wszystkie właściwości fizyczne, fizykochemiczne i chemiczne lub biologiczne towaru, przy czym ilość lub wartość przekazywanych (wręczanych) przez podatnika próbek nie wskazuje na działanie mające charakter handlowy (art. 7 ust. 7 ustawy o VAT).
A zatem, jeżeli nagrody (towary) przekazane przez organizatora konkursu zwycięzcom, w tym jego pracownikom nie będą stanowiły drukowanych materiałów reklamowych i informacyjnych, prezentów o małej wartości lub próbek, zobowiązana będzie on do naliczenia podatku VAT z tytułu przekazania tych towarów. Jednocześnie czynność ta będzie musiała zostać udokumentowana przez niego – stosownie do art. 106 ust. 7 ustawy o VAT – wystawieniem faktury wewnętrznej.
Dodatkowo, m.in. w zależności od tego co jest przedmiotem nagrody oraz kto jest zwycięzcą może pojawić się także konieczność udokumentowania przekazania nagrody rzeczowej za pomocą kasy fiskalnej.
Wskazać także należy, iż pojawiły się już metody optymalizacji mające na celu uniknięcie naliczania podatku od przekazanych nagród. Sposobem na uniknięcie konsekwencji w zakresie VAT mają być nagrody m.in. w postaci bonów towarowych, które – jako znaki legitymacyjne – nie stanowią ani towaru ani usługi.
Koszty uzyskania przychodów u organizatora konkursu
Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (i odpowiednio art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 (i odpowiednio art. 23 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).
Na gruncie tych regulacji uznaje się, iż wydatki poniesione na zakup nagród podatnik – organizator konkursu może zaliczy do kosztów uzyskania przychodów.
W przypadku konkursów skierowanych np. do klientów/potencjalnych klientów argumentować można bowiem, iż konkurs (i tym samym wydatek na nagrody) ma na celu popularyzację produktów/usług podatnika, co w efekcie ma przełożyć się na zwiększenie przychodów ze sprzedaży. Z kolei, w przypadku konkursów dla pracowników podatnika uznać należy, że wydatki na nagrody mieszczą się w kategorii szeroko pojętych kosztów pracowniczych i jako takie mają związek z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wykorzystując konkurs do zwiększenia motywacji pracowników (co może przełożyć się na zwiększenie wydajności pracy) w efekcie podatnik-pracodawca może także osiągnąć wymierne efekty w postaci zwiększenia przychodów z działalności.
