Monitorowanie przetargów publicznych, nowe narzędzia usprawniające wykrywanie praktyk antykonkurencyjnych i jednocześnie ochrona najsłabszych uczestników rynku. To główne założenia dwóch strategii, po raz pierwszy prezentowanych razem. Dziś UOKiK kieruje do konsultacji projekty rządowych polityk: ochrony konsumentów oraz konkurencji
Po raz pierwszy w historii Urzędu dwa główne dokumenty wyznaczające priorytety rządu na najbliższe 5 lat w ochronie konkurencji i konsumentów zostały przygotowane razem. – Połączenie polityki antymonopolowej oraz zagadnień konsumenckich pozwoli osiągnąć efekt synergii. W praktyce każde podejmowane działanie przez Urząd będzie uwzględniać oba aspekty, dzięki czemu możliwa będzie skuteczna ochrona najsłabszych uczestników rynku. To nowe podejście. Dokumenty zostały opracowane jednocześnie, zostaną równolegle wdrożone i będą obowiązywać w tym samym okresie — zapowiada Małgorzata Krasnodębska-Tomkiel, p.o. Prezesa UOKiK. Zakończenie przez Urząd prac nad nowymi strategiami oznacza, że rozpoczyna się kolejny etap — konsultacje międzyresortowe i społeczne. Ostatecznie dokumenty zostaną przyjęte przez rząd.
1165 decyzji stwierdzających naruszenie zbiorowych interesów konsumentów – to efekt prac Urzędu w czasie obowiązywania mijającej Polityki konsumenckiej. W najbliższych latach siódmy program rządowy stawia przede wszystkim na zwiększenie wiedzy o zachowaniach rynkowych konsumentów i problemach, które ich spotykają. Informacji mają dostarczyć cykliczne badania socjologiczne, mające pomóc w określeniu sektorów rynku, w których konsumenci mają trudności z dochodzeniem swoich praw. Przyspieszy to identyfikowanie zagrożeń wymagających natychmiastowych interwencji.
Do 2018 roku muszą zostać wzmocnione alternatywne metody rozstrzygania sporów między konsumentami i przedsiębiorcami, takie jak: mediacja czy sądownictwo polubowne. Przyjęta w ubiegłym roku dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady zakłada utworzenie we wszystkich państwach Unii Europejskiej jednolitego systemu pozasądowego rozstrzygania sporów (ADR). Dużym udogodnieniem dla konsumentów będzie także internetowy system rozstrzygania sporów (ODR), dzięki któremu polubowne rozstrzyganie konfliktów stanie się szybsze niż obecnie.
Strategie zakładają również wprowadzenie prawnych ułatwień w dochodzeniu roszczeń przez konsumentów poszkodowanych przez naruszenia konkurencji. Tzw. tryb prywatnoprawny egzekwowania roszczeń jest obecnie przedmiotem prac Parlamentu Europejskiego i Rady. Jeśli w UE ujednolicone zostaną zasady egzekwowania prawa konkurencji na drodze prywatnoprawnej – poszkodowani na skutek antykonkurencyjnych praktyk będą mogli dochodzić swoich praw na podobnych zasadach w całej Unii.
Działania przewidziane w obu Politykach – Konkurencji oraz Konsumenckiej w wielu miejscach poruszają różne aspekty tych samych problemów. Szczególnie jest to widoczne w realizacji celów dotyczących ochrony konkurencji na rynkach liberalizowanych, gdzie zachodzące zmiany np. pojawienie się nowych podmiotów, czy innowacyjnych rozwiązań – zazwyczaj korzystnych dla konsumentów, może na początkowym etapie stwarzać problemy. Dlatego w najbliższych latach pod specjalnym nadzorem znajdą się sektory telekomunikacyjny i energetyczny oraz rynki: transportu kolejowego, transportu lotniczego, usług pocztowych i płatniczych.
W ciągu ostatnich trzech lat UOKiK wykrył 203 przypadki nadużywania pozycji dominującej oraz 78 nielegalnych porozumień. Przygotowana Polityka konkurencji wskazuje na najbliższe pięć lat najistotniejsze kwestie dotyczące właśnie wykrywalności praktyk antymonopolowych oraz rozwoju efektywnej konkurencji. Eliminację niedozwolonych działań antykonkurencyjnych wspierać będzie przygotowany w ramach nowelizacji ustawy antymonopolowej szereg narzędzi. Służyć będzie temu m.in. program leniency plus, rozszerzający funkcjonujący obecnie program współpracy z urzędem przewidziany specjalnie dla skruszonych uczestników wielu niedozwolonych porozumień. Urząd dodatkowo obniży kary finansowe tym, którzy zdecydują się ujawnić informacje na temat kolejnej zmowy, której byli uczestnikami.
Priorytetem, który Urząd już realizuje, jest zwiększanie skuteczności zwalczania zmów przetargowych. UOKiK proponuje podniesienie poziomu ich wykrywania poprzez rozwijanie programu screeningowego opartego na narzędziach analitycznych, grupującego informacje o różnych przetargach – w praktyce ułatwiającego wychwytywanie sygnałów o nieprawidłowościach. Ważnym elementem działań prowadzących do zwiększenia wykrywalności zmów przetargowych jest kontynuowanie rozpoczętej w ubiegłym roku współpracy z innymi służbami państwa, m.in. ABW, CBA, Prokuraturą, Policją i NIK.
UOKiK stawia również na badania rynku oraz opinie przedsiębiorców, w szczególności w przypadku nadużycia pozycji przez silnych graczy rynkowych. By decyzje nakazujące zmianę nieuczciwych praktyk przez dominantów spełniały przede wszystkim oczekiwania rynku – przewidziano specjalne praktyczne rozwiązania. Służyć temu będzie przede wszystkim wykorzystanie testów rynkowych, czyli konsultowanie przez Urząd z uczestnikami rynku – projektu orzeczenia – jeszcze przed wydaniem decyzji wobec dominanta.
Dbanie o rynek oraz jego uczestników nie jest możliwe bez podnoszenia wiedzy na temat obowiązującego prawa. Wychodząc na przeciw oczekiwaniom szczególnie małych i średnich przedsiębiorców, Urząd przygotuje wyjaśnienia przybliżające decyzje zobowiązaniowe, możliwości dobrowolnego poddania się karze, czy kwestie proceduralne dotyczące m.in. tajemnicy przedsiębiorstwa.
