Zarówno Skarb Państwa, jak i niektóre państwowe osoby prawne (np. NFOŚiGW) posiadają bezpośrednio oraz pośrednio akcje w szeregu podmiotów funkcjonujących w sektorze bankowym. Ponadto widać zauważalny trend w kierunku „repolonizacji” banków i można przewidywać że wpływ właścicielski Państwa na ten sektor będzie systematycznie rósł.
Osoby reprezentujące Skarb Państwa lub państwowe osoby prawne w takich podmiotach zobowiązane są podejmować działania mające na celu ukształtowanie i stosowanie w nich zasad wynagradzania członków Zarządów oraz Rad Nadzorczych określonych w tzw. nowej ustawie kominowej. Z drugiej strony na członkach Zarządów i Rad Nadzorczych ciąży ich własny obowiązek wdrożenia w tych podmiotach zasad wynagradzania odpowiadających wymogom określonym w przepisach wdrażających w Polsce dyrektywy UE odnoszące się do wynagrodzeń w sektorze bankowym (tzw. dyrektywa CRD IV). Zasady te powinny obejmować min.. samych członków Zarządów oraz Rad Nadzorczych. Pojawia się więc wątpliwość czy w takich „państwowych” bankach wynagrodzenia Zarządów oraz Rad Nadzorczych powinny odpowiadać wymogom ustawy kominowej, przepisom wdrażającym dyrektywy UE dotyczące sektora bankowego (najważniejszym aktem w tym zakresie jest ogłoszone 24.03.2017 r. rozporządzenie MF wdrażające zasady wynikające z dyrektywy CRD IV) czy też wszystkim tym zasadom jednocześnie?
Ani w prawie bankowym, ani w nowej ustawie kominowej nie przewidziano przepisu rozstrzygającego jednoznacznie, które z tych przepisów, w razie sprzeczności, mają pierwszeństwo stosowania. Co więcej, ani ustawa kominowa ani prawo bankowe i rozporządzenie Ministra Finansów nie kształtują bezpośrednio polityki wynagrodzeń w bankach. Oba te akty nakładają jedynie obowiązek podjęcia działań zmierzających do ich wdrożenia w danej instytucji. Inne są też sankcję za ich niepodjęcie bądź nieprawidłowe zastosowania. Przede wszystkim oba akty skierowane są do innych podmiotów tj. osoby reprezentujące wspólnika w przypadku „kominówki” i członkowie Zarządów i RN w przypadku prawa bankowego. W celu uniknięcia sankcji i jednocześnie aby nie doprowadzić do sytuacji, w której np. uchwała o zasadach wynagradzania członków Zarządu będzie sprzeczna z przyjętą przez ten Zarząd polityką wynagrodzeń, każdy z tych podmiotów powinien znać obowiązki, które ciążą na pozostałych. Jest to o tyle istotne, że naszym zdaniem możliwe jest pogodzenie wymów ustawy kominowej oraz wymogów prawa bankowego
Spis treści:
Podział wynagrodzenia na stałe i zmienne
Zarówno ustawy kominowa, jak i prawo bankowe wymagają, aby wynagrodzenie członków Zarządów składało się z części stałej oraz zmiennej. W pierwszym przypadku maksymalny poziom wynagrodzenia stałego uzależnionego od skali działalności danego podmiotu, a maksymalna wysokości wynagrodzenia zmiennego nie powinna przekraczać 50% wynagrodzenia stałego za dany rok bądź 100% w przypadku spółek publicznych. Dyrektywa CRD IV nie określa precyzyjnie jaka powinna być wysokość wynagrodzenia stałego ale wskazuje, że powinno ono stanowić przeważającą część wynagrodzenia, tak aby możliwe było prowadzenie elastycznej polityki zmiennych składników wynagrodzenia. Co do zasady zmienne składniki wynagrodzenia nie powinny zaś przekraczać 100 % wynagrodzenia zasadniczego. Wymogi te są więc możliwe do pogodzenia z ustawą kominową.
Odroczenie wypłaty wynagrodzenia zmiennego
Zgodnie z projektem rozporządzenia MF implementującym w Polsce dyrektywę CRD IV co najmniej 40% wynagrodzenia zmiennego wypłaca się po zakończeniu okresu oceny, za jaki to wynagrodzenie przysługuje, przy czym wypłata następuje nie wcześniej, niż w ciągu 3 do 5 lat, w równych rocznych ratach płatnych z dołu i jest uzależniona od efektów pracy w tym okresie. Ustawa kominowa również dopuszcza odroczenie wynagrodzenia zmiennego, przy czym na okres nie dłuży niż 36 miesięcy (czyli do 3 lat). Ustawa nie precyzuje od jakich warunków powinna być uzależniona utrata prawa do otrzymania odroczonych składników wynagrodzenia pozostawiając swobodę wspólnikom przy podejmowaniu decyzji w tym zakresie. W konsekwencji, aby nie naruszyć żadnych wymogów co najmniej 40% wynagrodzenia zmiennego członków Zarządu powinno być odroczone na dokładnie 36 miesięcy i płatne z dołu w równych rocznych ratach.
Zawieranie umów o świadczenie usług z członkami Zarządów
Ustawa kominowa wprowadza wymóg zawierania z członkami Zarządów umów o świadczenie usług zarządzania na czas pełnienia funkcji, z obowiązkiem osobistego świadczenia pracy. Nie jest dopuszczalne zawieranie z nimi umów o pracę. Ograniczenie to nie narusza prawa bankowego, gdyż nie wyklucza ono cywilnoprawnej podstawy zatrudnienia członków zarządu.
Część wynagrodzenia zmiennego w formie akcji lub instrumentów finansowych
Zgodnie z rozporządzeniem MF co najmniej 50% wynagrodzenia zmiennego stanowić ma zachętę do szczególnej dbałości o długoterminowe dobro banku i w tym celu być przyznawana w formie akcji lub instrumentów finansowych. Ustawa kominowa nie przewiduje wprost przyznawania wynagrodzenia w takiej formie. Jednocześnie jednak w żadnym punkcie tego nie wyklucza. Co więcej, jedynie w przypadku części stałej wynagrodzenia wskazuje, że powinna być ona wyrażona „kwotowo”. Może to sugerować, że ustawodawca dopuszcza przyznawanie wynagrodzenia zmiennego w formie innej niż pieniężna. Również w tym zakresie nie dochodzi do sprzeczności wymogów ustawy kominowej z prawem bankowym.
Wynagradzanie członków Rad Nadzorczych
Ustawa kominowa przewiduje maksymalny poziom wynagrodzenia, jaki może być przyznany członkom Rad Nadzorczych. Jest on uzależniony od skali działalności danej spółki. Nie przewidziano podziału wynagrodzenia na część stałą i zmienną bądź odraczania wypłaty takiego wynagrodzenia. W tym zakresie również nie dochodzi do sprzeczności z przepisami wdrażającymi dyrektywę CRD IV, gdyż rozporządzenie MF dopuszcza niestosowanie do członków rad nadzorczych takiego podziału bądź wymogów w zakresie odraczania płatności.
Wprowadzenie analogicznych zasad w spółkach kontrolowanych
Wdrażając zasady wynikające z ustawy kominowej należy mieć na uwadze, że jednym z celów premiowych członków Zarządów powinno być wprowadzenie zasad wynikających z tej ustawy również w każdej spółce zależnej w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. W praktyce więc może okazać się, że nowe zasady wynikające z tej ustawy powinny być wdrożone w całych grupach kontrolowanych przez podmioty, w których udziały/akcje posiada Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, państwowe lub komunalne osoby prawne. Jest to spójne z wymogami prawa bankowego. Polityka wynagrodzeń powinna bowiem obejmować także podmioty zależne oraz uwzględniać politykę wynagrodzeń stosowaną przez podmiot dominujący. W praktyce, uzależnienie wypłaty części zmiennej wynagrodzenia członków zarządu od wprowadzenia podobnych zasad wobec członków zarządu w podmiotach zależnych jest zgodne z prawem bankowym.
r.pr. Katarzyna Sarek-Sadurska – Kieruje działem wynagrodzeń w sektorze finansowym w Raczkowski Paruch
Adw. Paweł Sobol – Raczkowski Paruch
