Postanowienia upadłościowe i restrukturyzacyjne w Polsce w trzech kwartałach 2016 r.

• W pierwszych trzech kwartałach 2016 r. liczba upadłości i restrukturyzacji polskich firm wyniosła 559, czyli o 7 mniej (-1 proc.) niż w analogicznym okresie 2015 r. (wg danych na dzień 29 września br.)

• Wśród rodzajów postępowań upadłościowych najwięcej ogłoszono upadłości w celu likwidacji majątku (405 tj. 72 proc.), a najmniej postępowań o zatwierdzenie układu (2)

• Coraz częściej stosowane są postępowania wprowadzone z początkiem br. wraz z nowym prawem upadłościowym. W I kw. 2016 ogłoszono 23 postępowania restrukturyzacyjne (B), w II kw. było ich 51, a w III kw. sądy zastosowały nowe formy postępowania już 56 razy.

• Utrzymuje się obserwowany wcześniej spadek liczby upadłości i restrukturyzacji w transporcie (-53 proc.) i w produkcji (-27%). Budownictwo zanotowało podobną liczbę bankructw natomiast ich liczba wzrosła w handlu, głównie hurtowym (+11%) oraz w pozostałych branżach (głównie usługach) +16%.

• Coface prognozuje na koniec 2016 r. wzrost liczby upadłości i restrukturyzacji o 6 proc. r/r, jednak będzie to świadczyło nie tyle o pogorszeniu sytuacji mikroekonomicznej, ale o wyższym wykorzystaniu form restrukturyzacji, które jeszcze w zeszłym roku nie były dostępne dla polskich przedsiębiorstw.

Postanowienia upadłościowe (A) i restrukturyzacyjne (B) w Polsce w pierwszych trzech kwartałach lat 2008-2016

rodzaj postępowania upadłościowego	I-IX 2008	I-IX 2009	I-IX 2010	I-IX 2011	I-IX 2012	I-IX 2013	I-IX 2014	I-IX 2015	zmiana 2016/15	I-IX 2016
(A) Upadłości w celu likwidacji majątku	270	429	420	434	521	548	529	490		405
(A) Upadłości z możliwością zawarcia układu	47	80	91	87	121	133	90	76		24
(B) Postępowanie o zatwierdzenie układu***										2
(B) Przyspieszone postępowanie układowe***										77
(B) Postępowanie układowe***										19
(B) Postępowanie sanacyjne***										32
ogółem	317*	509*	511*	536*	642*	699*	644*	566**	-1%	559**

Komentuje Grzegorz Sielewicz, główny ekonomista Coface w Europie Centralnej

Spowolnienie wzrostu gospodarczego, które dotyka obecnie wiele gospodarek światowych, nie ominęło Polski. W pierwszym półroczu wzrost rodzimego PKB sięgnął 3,1%, co było tempem niższym niż notowane w analogicznym okresie dwóch poprzednich lat. Jedynym czynnikiem, który obniżył wzrost gospodarczy był spadek inwestycji w aktywa trwałe. Wprawdzie ich wyhamowanie było spodziewane po intensywnym przyroście inwestycji w latach 2014-2015, wspieranych przez przyspieszenie wykorzystania środków unijnych w ostatnim okresie obowiązywania poprzedniego budżetu UE. Jednak z drugiej strony, firmy stały się mniej chętne do podejmowania decyzji o rozwoju biznesu i zwiększaniu mocy wytwórczych, wobec zmian w otoczeniu prawnym oraz niepewności co do utrzymania się popytu na rynkach zagranicznych. Eksport to już równowartość blisko połowy naszego nominalnego PKB, a słabnąca globalna wymiana handlowa, czy ewentualny wzrost niepewności w Europie Zachodniej potęgowanej przez ryzyko polityczne oraz Brexit, ograniczają ambicję rodzimych eksporterów. Zgodnie z naszymi przewidywaniami druga połowa roku nie przyniesie znacznego przyspieszenia ekspansji gospodarki, a wzrost PKB w całym 2016 r. sięgnie 3,2%. Konsumpcja gospodarstw domowych wspieranych przez dobrą sytuację na rynku pracy i świadczenia z programu „Rodzina 500+” będzie umacniać się na miejscu głównej siły napędowej naszej gospodarki.

Pomimo spowolnienia wzrostu gospodarczego, przedsiębiorstwa działają w Polsce w relatywnie sprzyjającym otoczeniu makroekonomicznym. Przekroczenie 3-procentowego rozwoju gospodarki w ujęciu rocznym wciąż nie jest osiągalne dla wielu krajów. Nadal utrzymuje się poprawa w statystykach upadłości polskich przedsiębiorstw, które pozostają w trendzie spadkowym od 2014 roku. Dynamika spadku liczby upadłości i restrukturyzacji nie jest już jednak tak imponująca jak w poprzednich kwartałach, a dane za pierwsze dziewięć miesięcy tego roku wskazują na obniżenie się liczby postępowań o 1% w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Struktura szczegółowych danych charakteryzujących upadłości i restrukturyzacje wyjaśnia z pozoru słabsze tempo poprawy sytuacji mikroekonomicznej. Zmiana prawa upadłościowego i wprowadzenie prawa restrukturyzacyjnego od 1 stycznia 2016 r. umożliwiło przedsiębiorstwom borykającym się z trudną sytuacją płynnościową skorzystanie z różnych form prawnych mających na celu powrót do efektywnej działalności biznesowej. Z każdym miesiącem restrukturyzacje stają się coraz bardziej popularne wśród firm wymagających skorzystania ze środka naprawczego tego typu. Stanowią one już blisko 1/3 wszystkich postępowań, a trzeci kwartał tego roku przyniósł istotny wzrost liczby najpopularniejszych form restrukturyzacji: przyspieszonych postępowań układowych (łącznie 77 postępowań tego typu w trzech kwartałach 2016 r.) oraz sanacji (łącznie 32 postępowania tego typu w trzech kwartałach 2016 r.). Bez szans na powrót do efektywnej działalności gospodarczej było 405 przedsiębiorstw wobec których ogłoszono upadłości w celu likwidacji majątku w okresie pierwszych dziewięciu miesięcy tego roku. Wynik ten był o 17% niższy niż w tym samym okresie 2015 r. W następnych kwartałach przewidujemy dalsze pogłębienie się tej tendencji, czyli zmniejszenie się liczby upadłości oraz zwiększenie ogłaszanych postępowań restrukturyzacyjnych, które stopniowo będą stawały się coraz powszechniej wykorzystywaną próbą „uzdrowienia” przedsiębiorstw w trudnej sytuacji płynnościowej. W rezultacie liczba upadłości i restrukturyzacji firm w Polsce będzie na koniec tego roku wyższa o 6% w porównaniu do 2015 r., jednak będzie to świadczyło nie tyle o pogorszeniu sytuacji mikroekonomicznej, ale o wyższym wykorzystaniu form restrukturyzacji, które jeszcze w zeszłym roku nie były dostępne dla polskich przedsiębiorstw.

Upadłości i restrukturyzacje według branż

branża	liczba upadłości I-IX 2008	….	liczba** upadłościI-IX 2015	liczba** upadłościI-IX 2016	zmiana 2016/2015
PRODUKCJA, w tym:	137		177	130	– 27%
Przetwórstwo przemysłowe, w tym m.in.:	130		165	112	– 32%
Produkcja artykułów spożywczych i napojów	25		19	26	+ 37%
Produkcja metali i metalowych wyrobów gotowych	15		31	24	– 23%
Produkcja maszyn, urządzeń i urządzeń elektrycznych	6		12	12	bez zmian
Produkcja wyrobów z drewna, z wyłączeniem mebli	7		12	11	porównywalnie
Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (w tym materiały budowlane)	6		18	7	– 61%
Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych	6		17	6	– 65%
Produkcja odzieży i wyrobów tekstylnych	19		15	6	– 60%
Poligrafia i reprodukcja	8		11	5	– 55%
Produkcja papieru i wyrobów z papieru	6		3	1	spadek
Produkcja mebli	9		5	0	spadek
Przetwórstwo przemysłowe pozostałe	23		22	14	– 36%
Handel, w tym m.in.:	71		129	143	+ 11%
Handel hurtowy	52		85	89	+ 5%
Handel detaliczny	11		35	32	– 8%
Budownictwo	48		103	102	porównywalnie
Transport i gospodarka magazynowa	11		32	15	– 53%
Pozostałe branże, głównie usługi, w tym m.in.:	50		125	145	+ 16%
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości	4		20	24	+ 20
ogółem	317		566 **	559 **	– 1%

 

Przetwórstwo przemysłowe

W ramach przetwórstwa przemysłowego, które ma szeroką reprezentację zarówno w statystykach upadłości i restrukturyzacji, jak również w polskiej gospodarce, odnotowano niższą liczbę postępowań w zdecydowanej większości branż. Jednak analiza zmian rocznych nie jest miarodajna ze względu na wprowadzone zmiany w prawie upadłościowym i wydzielenie prawa restrukturyzacyjnego od stycznia tego roku. Podobnie jak miało to miejsce w pierwszej połowie roku znaczna liczba postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych została ogłoszona wśród producentów artykułów spożywczych i napojów. Pomimo słabnącej dynamiki polskiego eksportu w kolejnych miesiącach tego roku, dobrze radzą sobie branże ukierunkowane na popyt zagraniczny – ustabilizowała się liczba postępowań wśród producentów maszyn i urządzeń, a niekwestionowanym liderem i pozytywnym bohaterem statystyk stała się branża meblowa, gdzie od początku roku nie odnotowano ani jednej upadłości, jak również nie skorzystano z żadnej z przewidzianych prawem form restrukturyzacji. W związku z obniżającą się dynamiką globalnej wymiany handlowej, działalność eksportowa polskich przedsiębiorstw może nie utrzymywać się na dotychczasowym poziomie, a konkurencyjność cenowa i jakościowa nie uchroni firm przed trudnościami płynnościowymi w razie ograniczenia popytu.

Handel

Liczba upadłości i restrukturyzacji firm handlowych po raz pierwszy od 2008 roku przekroczyła liczbę bankructw w przetwórstwie przemysłowym. Wydawałoby się, że branża będzie największym beneficjentem sytuacji makroekonomicznej w Polsce, gdzie wzrost gospodarczy napędzany jest głównie rosnącymi wydatkami gospodarstw domowych, a utrzymująca się poprawa na rynku pracy ze stopą bezrobocia najniższą od 25 lat i rosnące wynagrodzenia utrwalą dobre perspektyw dla branży. Pomimo sprzyjającego otoczenia makroekonomicznego, w branży nadal jest wysoka konkurencja a marże pozostają niskie. Wyższe obroty nie oznaczają wyższych zysków. Handel detaliczny uchronił się od poniesienia kosztów nowego podatku handlowego wobec zastrzeżeń Komisji Europejskiej co do jego formy, jednak obciążenie podatkowe w innym kształcie najprawdopodobniej powróci począwszy od przyszłego roku i obejmie większe podmioty na rynku. W handlu nadal dominują upadłości i restrukturyzacje hurtowników, których to postępowań jest blisko 3 razy więcej niż w przypadku detalistów. Prowadzenie działalności z rentownością na granicy opłacalności i powszechne skracanie łańcucha dostaw z bezpośrednią współpracą na linii producent–duży detalista eliminuje wiele podmiotów hurtowych z rynku.

Budownictwo

Branża budowlana już od kilku kwartałów generuje dość pozytywny obraz w statystykach upadłościowych. Podmioty specjalizujące się w budownictwie mieszkaniowym czy komercyjnym korzystają na solidnym poziomie popytu na ich usługi. Jednak dynamika produkcji budowlano-montażowej wykazuje dość duże pogorszenie w sektorze już od blisko roku, a jej ostatnie spadki przekraczają 20% w porównaniu do wartości produkcji notowanej w roku ubiegłym. Mniejsza liczba projektów infrastrukturalnych generujących duże wartości inwestycji, czy wolniejsze angażowanie środków z bieżącego budżetu unijnego znajdują odzwierciedlenie w trudnościach odczuwanych przez wiele firm z branży. Inwestycje współfinansowane z budżetu UE będą uruchamiane stopniowo, a zanim projekty inwestycyjne przekształcą się w faktyczne place budowy, sytuacja branży będzie trudna nie tylko w danych makroekonomicznych, ale także będzie wzrastać liczba upadłości i restrukturyzacji firm budowlanych na przestrzeni kolejnych miesięcy. Odwrócenia tego zbliżającego się trendu należy oczekiwać nie wcześniej niż w połowie przyszłego roku.

Upadłości i restrukturyzacje według regionów

województwo	liczba** upadłościI-IX 2015	liczba** upadłościI-IX 2016	zmiana 2016/2015
mazowieckie	129	99	– 23%
śląskie	65	82	+ 26%
dolnośląskie	54	70	+ 30%
małopolskie	48	58	+ 21%
wielkopolskie	48	43	– 10%
zachodniopomorskie	40	32	– 20%
lubelskie	16	28	+ 75%
kujawsko-pomorskie	41	25	– 39%
podkarpackie	20	24	+ 20%
pomorskie	27	21	– 22%
łódzkie	17	16	porównywalnie
lubuskie	14	16	+ 14%
warmińsko-mazurskie	20	15	– 25%
podlaskie	4	12	+ 200%
świętokrzyskie	16	11	– 31%
opolskie	7	7	bez zmian
ogółem	566**	559**	– 1%

Utrzymuje się spadek liczby upadających i objętych restrukturyzacją firm w województwie mazowieckim. Jednak trzy ważne województwa z dużą liczbą zarejestrowanych podmiotów (śląskie, dolnośląskie, małopolskie) kolejny kwartał notują wzrost liczby bankructw.

Upadłości i restrukturyzacje według form prawnych przedsiębiorstw

forma prawna	liczba upadłości I-IX 2008	….	liczba** upadłości I-IX 2015	liczba upadłości ** I-IX 2016	zmiana 2016/2015	udział w 3 kw. 2016
Spółka z o.o.	202		334	295	– 12%	53%
Przedsiębiorca	63		127	170	+ 34%	30%
Spółka akcyjna	18		48	43	– 10%	8%
Spółka jawna	12		28	19	– 32%	3%
Spółka komandytowa	3		16	14	– 16%	2,5%
Spółdzielnia	10		7	14	+ 100%	2,5%
Pozostałe formy	9		6	4	– 33%	1%
ogółem	317		566**	559**	– 1%	100%

 

Analizując formy prawne upadających i restrukturyzowanych przedsiębiorstw, obserwujemy utrzymujący się trend wzrostowy w grupie przedsiębiorców (+ 34 proc.), a także dwukrotnie wyższa liczbę orzeczeń wobec spółdzielni. W pozostałych grupach firm sytuacja uległa poprawie. Największą grupę wśród bankrutujących firm stanowią jak zwykle spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (53 proc.).

Prezentowane statystyki są przygotowywane przez ubezpieczyciela należności Coface od 1997 roku w oparciu o daty wydania postanowień sądów o ogłoszeniu upadłości, czyli faktyczne daty upadłości. Wyniki za 3 kwartały 2016 nie są ostateczne i należy się jeszcze spodziewać wzrostu o kilkanaście przypadków. Jednak dane sprzed roku, do których liczony jest ostatni wzrost procentowy r./r., pochodzą także z końca września, co zapewnia rzetelność porównań statystycznych. Dane historyczne, dotyczące lat 2008-2014, pokazują wyniki znane na koniec każdego roku.

Należy zwrócić uwagę, że od 1.01.2016 r. zmianie uległy dotychczasowe przepisy w prawie upadłościowym – wprowadzono nowe prawo restrukturyzacyjne. Głównym celem postępowania restrukturyzacyjnego, oprócz zaspokojenia wierzycieli, jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.

Istotną zmianą jest także fakt, że w obecnym prawie, postępowaniu restrukturyzacyjnemu podlegają zarówno firmy niewypłacalne, jak i zagrożone niewypłacalnością, w związku z tym nowe statystyki pokazują nie tylko liczbę bankrutów, ale także firm zagrożonych bankructwem. Wcześniej obowiązujące prawo umożliwiało ogłoszenie upadłości układowej tylko wobec firmy faktycznie niewypłacalnej.