- W pierwszych trzech kwartałach 2016 r. liczba upadłości i restrukturyzacji polskich firm wyniosła 559, czyli o 7 mniej (-1 proc.) niż w analogicznym okresie 2015 r. (wg danych na dzień 29 września br.)
- Wśród rodzajów postępowań upadłościowych najwięcej ogłoszono upadłości w celu likwidacji majątku (405 tj. 72 proc.), a najmniej postępowań o zatwierdzenie układu (2)
- Coraz częściej stosowane są postępowania wprowadzone z początkiem br. wraz z nowym prawem upadłościowym. W I kw. 2016 ogłoszono 23 postępowania restrukturyzacyjne (B), w II kw. było ich 51, a w III kw. sądy zastosowały nowe formy postępowania już 56 razy.
- Utrzymuje się obserwowany wcześniej spadek liczby upadłości i restrukturyzacji w transporcie (-53 proc.) i w produkcji (-27%). Budownictwo zanotowało podobną liczbę bankructw natomiast ich liczba wzrosła w handlu, głównie hurtowym (+11%) oraz w pozostałych branżach (głównie usługach) +16%.
- Coface prognozuje na koniec 2016 r. wzrost liczby upadłości i restrukturyzacji o 6 proc. r/r, jednak będzie to świadczyło nie tyle o pogorszeniu sytuacji mikroekonomicznej, ale o wyższym wykorzystaniu form restrukturyzacji, które jeszcze w zeszłym roku nie były dostępne dla polskich przedsiębiorstw.
Postanowienia upadłościowe (A) i restrukturyzacyjne (B) w Polsce w pierwszych trzech kwartałach lat 2008-2016 |
rodzaj postępowania upadłościowego | I-IX 2008 | I-IX 2009 | I-IX 2010 | I-IX 2011 | I-IX 2012 | I-IX 2013 | I-IX 2014 | I-IX 2015 | zmiana
2016/15 |
I-IX 2016 |
(A) Upadłości w celu likwidacji majątku | 270 | 429 | 420 | 434 | 521 | 548 | 529 | 490 | 405 | |
(A) Upadłości z możliwością zawarcia układu | 47 | 80 | 91 | 87 | 121 | 133 | 90 | 76 | 24 | |
(B) Postępowanie o zatwierdzenie układu*** | 2 | |||||||||
(B) Przyspieszone postępowanie układowe*** | 77 | |||||||||
(B) Postępowanie układowe*** | 19 | |||||||||
(B) Postępowanie sanacyjne*** | 32 | |||||||||
ogółem | 317* | 509* | 511* | 536* | 642* | 699* | 644* | 566** | -1% | 559** |
Komentuje Grzegorz Sielewicz, główny ekonomista Coface w Europie Centralnej
Spowolnienie wzrostu gospodarczego, które dotyka obecnie wiele gospodarek światowych, nie ominęło Polski. W pierwszym półroczu wzrost rodzimego PKB sięgnął 3,1%, co było tempem niższym niż notowane w analogicznym okresie dwóch poprzednich lat. Jedynym czynnikiem, który obniżył wzrost gospodarczy był spadek inwestycji w aktywa trwałe. Wprawdzie ich wyhamowanie było spodziewane po intensywnym przyroście inwestycji w latach 2014-2015, wspieranych przez przyspieszenie wykorzystania środków unijnych w ostatnim okresie obowiązywania poprzedniego budżetu UE. Jednak z drugiej strony, firmy stały się mniej chętne do podejmowania decyzji o rozwoju biznesu i zwiększaniu mocy wytwórczych, wobec zmian w otoczeniu prawnym oraz niepewności co do utrzymania się popytu na rynkach zagranicznych. Eksport to już równowartość blisko połowy naszego nominalnego PKB, a słabnąca globalna wymiana handlowa, czy ewentualny wzrost niepewności w Europie Zachodniej potęgowanej przez ryzyko polityczne oraz Brexit, ograniczają ambicję rodzimych eksporterów. Zgodnie z naszymi przewidywaniami druga połowa roku nie przyniesie znacznego przyspieszenia ekspansji gospodarki, a wzrost PKB w całym 2016 r. sięgnie 3,2%. Konsumpcja gospodarstw domowych wspieranych przez dobrą sytuację na rynku pracy i świadczenia z programu „Rodzina 500+” będzie umacniać się na miejscu głównej siły napędowej naszej gospodarki.
Pomimo spowolnienia wzrostu gospodarczego, przedsiębiorstwa działają w Polsce w relatywnie sprzyjającym otoczeniu makroekonomicznym. Przekroczenie 3-procentowego rozwoju gospodarki w ujęciu rocznym wciąż nie jest osiągalne dla wielu krajów. Nadal utrzymuje się poprawa w statystykach upadłości polskich przedsiębiorstw, które pozostają w trendzie spadkowym od 2014 roku. Dynamika spadku liczby upadłości i restrukturyzacji nie jest już jednak tak imponująca jak w poprzednich kwartałach, a dane za pierwsze dziewięć miesięcy tego roku wskazują na obniżenie się liczby postępowań o 1% w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Struktura szczegółowych danych charakteryzujących upadłości i restrukturyzacje wyjaśnia z pozoru słabsze tempo poprawy sytuacji mikroekonomicznej. Zmiana prawa upadłościowego i wprowadzenie prawa restrukturyzacyjnego od 1 stycznia 2016 r. umożliwiło przedsiębiorstwom borykającym się z trudną sytuacją płynnościową skorzystanie z różnych form prawnych mających na celu powrót do efektywnej działalności biznesowej. Z każdym miesiącem restrukturyzacje stają się coraz bardziej popularne wśród firm wymagających skorzystania ze środka naprawczego tego typu. Stanowią one już blisko 1/3 wszystkich postępowań, a trzeci kwartał tego roku przyniósł istotny wzrost liczby najpopularniejszych form restrukturyzacji: przyspieszonych postępowań układowych (łącznie 77 postępowań tego typu w trzech kwartałach 2016 r.) oraz sanacji (łącznie 32 postępowania tego typu w trzech kwartałach 2016 r.). Bez szans na powrót do efektywnej działalności gospodarczej było 405 przedsiębiorstw wobec których ogłoszono upadłości w celu likwidacji majątku w okresie pierwszych dziewięciu miesięcy tego roku. Wynik ten był o 17% niższy niż w tym samym okresie 2015 r. W następnych kwartałach przewidujemy dalsze pogłębienie się tej tendencji, czyli zmniejszenie się liczby upadłości oraz zwiększenie ogłaszanych postępowań restrukturyzacyjnych, które stopniowo będą stawały się coraz powszechniej wykorzystywaną próbą „uzdrowienia” przedsiębiorstw w trudnej sytuacji płynnościowej. W rezultacie liczba upadłości i restrukturyzacji firm w Polsce będzie na koniec tego roku wyższa o 6% w porównaniu do 2015 r., jednak będzie to świadczyło nie tyle o pogorszeniu sytuacji mikroekonomicznej, ale o wyższym wykorzystaniu form restrukturyzacji, które jeszcze w zeszłym roku nie były dostępne dla polskich przedsiębiorstw.
Spis treści:
Upadłości i restrukturyzacje według branż
branża | liczba
upadłości I-IX 2008 |
…. | liczba** upadłościI-IX 2015 |
liczba** upadłościI-IX 2016 |
zmiana
2016/2015 |
PRODUKCJA, w tym: | 137 | 177 | 130 | – 27% | |
Przetwórstwo przemysłowe, w tym m.in.: | 130 | 165 | 112 | – 32% | |
Produkcja artykułów spożywczych i napojów | 25 | 19 | 26 | + 37% | |
Produkcja metali i metalowych wyrobów gotowych | 15 | 31 | 24 | – 23% | |
Produkcja maszyn, urządzeń i urządzeń elektrycznych | 6 | 12 | 12 | bez zmian | |
Produkcja wyrobów z drewna, z wyłączeniem mebli | 7 | 12 | 11 | porównywalnie | |
Produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców
niemetalicznych (w tym materiały budowlane) |
6 | 18 | 7 | – 61% | |
Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych | 6 | 17 | 6 | – 65% | |
Produkcja odzieży i wyrobów tekstylnych | 19 | 15 | 6 | – 60% | |
Poligrafia i reprodukcja | 8 | 11 | 5 | – 55% | |
Produkcja papieru i wyrobów z papieru | 6 | 3 | 1 | spadek | |
Produkcja mebli | 9 | 5 | 0 | spadek | |
Przetwórstwo przemysłowe pozostałe | 23 | 22 | 14 | – 36% | |
Handel, w tym m.in.: | 71 | 129 | 143 | + 11% | |
Handel hurtowy | 52 | 85 | 89 | + 5% | |
Handel detaliczny | 11 | 35 | 32 | – 8% | |
Budownictwo | 48 | 103 | 102 | porównywalnie | |
Transport i gospodarka magazynowa | 11 | 32 | 15 | – 53% | |
Pozostałe branże, głównie usługi, w tym m.in.: | 50 | 125 | 145 | + 16% | |
Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości | 4 | 20 | 24 | + 20 | |
ogółem | 317 | 566 ** | 559 ** | – 1% |
Przetwórstwo przemysłowe
W ramach przetwórstwa przemysłowego, które ma szeroką reprezentację zarówno w statystykach upadłości i restrukturyzacji, jak również w polskiej gospodarce, odnotowano niższą liczbę postępowań w zdecydowanej większości branż. Jednak analiza zmian rocznych nie jest miarodajna ze względu na wprowadzone zmiany w prawie upadłościowym i wydzielenie prawa restrukturyzacyjnego od stycznia tego roku. Podobnie jak miało to miejsce w pierwszej połowie roku znaczna liczba postępowań upadłościowych i restrukturyzacyjnych została ogłoszona wśród producentów artykułów spożywczych i napojów. Pomimo słabnącej dynamiki polskiego eksportu w kolejnych miesiącach tego roku, dobrze radzą sobie branże ukierunkowane na popyt zagraniczny – ustabilizowała się liczba postępowań wśród producentów maszyn i urządzeń, a niekwestionowanym liderem i pozytywnym bohaterem statystyk stała się branża meblowa, gdzie od początku roku nie odnotowano ani jednej upadłości, jak również nie skorzystano z żadnej z przewidzianych prawem form restrukturyzacji. W związku z obniżającą się dynamiką globalnej wymiany handlowej, działalność eksportowa polskich przedsiębiorstw może nie utrzymywać się na dotychczasowym poziomie, a konkurencyjność cenowa i jakościowa nie uchroni firm przed trudnościami płynnościowymi w razie ograniczenia popytu.
Handel
Liczba upadłości i restrukturyzacji firm handlowych po raz pierwszy od 2008 roku przekroczyła liczbę bankructw w przetwórstwie przemysłowym. Wydawałoby się, że branża będzie największym beneficjentem sytuacji makroekonomicznej w Polsce, gdzie wzrost gospodarczy napędzany jest głównie rosnącymi wydatkami gospodarstw domowych, a utrzymująca się poprawa na rynku pracy ze stopą bezrobocia najniższą od 25 lat i rosnące wynagrodzenia utrwalą dobre perspektyw dla branży. Pomimo sprzyjającego otoczenia makroekonomicznego, w branży nadal jest wysoka konkurencja a marże pozostają niskie. Wyższe obroty nie oznaczają wyższych zysków. Handel detaliczny uchronił się od poniesienia kosztów nowego podatku handlowego wobec zastrzeżeń Komisji Europejskiej co do jego formy, jednak obciążenie podatkowe w innym kształcie najprawdopodobniej powróci począwszy od przyszłego roku i obejmie większe podmioty na rynku. W handlu nadal dominują upadłości i restrukturyzacje hurtowników, których to postępowań jest blisko 3 razy więcej niż w przypadku detalistów. Prowadzenie działalności z rentownością na granicy opłacalności i powszechne skracanie łańcucha dostaw z bezpośrednią współpracą na linii producent–duży detalista eliminuje wiele podmiotów hurtowych z rynku.
Budownictwo
Branża budowlana już od kilku kwartałów generuje dość pozytywny obraz w statystykach upadłościowych. Podmioty specjalizujące się w budownictwie mieszkaniowym czy komercyjnym korzystają na solidnym poziomie popytu na ich usługi. Jednak dynamika produkcji budowlano-montażowej wykazuje dość duże pogorszenie w sektorze już od blisko roku, a jej ostatnie spadki przekraczają 20% w porównaniu do wartości produkcji notowanej w roku ubiegłym. Mniejsza liczba projektów infrastrukturalnych generujących duże wartości inwestycji, czy wolniejsze angażowanie środków z bieżącego budżetu unijnego znajdują odzwierciedlenie w trudnościach odczuwanych przez wiele firm z branży. Inwestycje współfinansowane z budżetu UE będą uruchamiane stopniowo, a zanim projekty inwestycyjne przekształcą się w faktyczne place budowy, sytuacja branży będzie trudna nie tylko w danych makroekonomicznych, ale także będzie wzrastać liczba upadłości i restrukturyzacji firm budowlanych na przestrzeni kolejnych miesięcy. Odwrócenia tego zbliżającego się trendu należy oczekiwać nie wcześniej niż w połowie przyszłego roku.
Upadłości i restrukturyzacje według regionów
województwo | liczba** upadłościI-IX 2015 |
liczba** upadłościI-IX 2016 |
zmiana
2016/2015 |
mazowieckie | 129 | 99 | – 23% |
śląskie | 65 | 82 | + 26% |
dolnośląskie | 54 | 70 | + 30% |
małopolskie | 48 | 58 | + 21% |
wielkopolskie | 48 | 43 | – 10% |
zachodniopomorskie | 40 | 32 | – 20% |
lubelskie | 16 | 28 | + 75% |
kujawsko-pomorskie | 41 | 25 | – 39% |
podkarpackie | 20 | 24 | + 20% |
pomorskie | 27 | 21 | – 22% |
łódzkie | 17 | 16 | porównywalnie |
lubuskie | 14 | 16 | + 14% |
warmińsko-mazurskie | 20 | 15 | – 25% |
podlaskie | 4 | 12 | + 200% |
świętokrzyskie | 16 | 11 | – 31% |
opolskie | 7 | 7 | bez zmian |
ogółem | 566** | 559** | – 1% |
Utrzymuje się spadek liczby upadających i objętych restrukturyzacją firm w województwie mazowieckim. Jednak trzy ważne województwa z dużą liczbą zarejestrowanych podmiotów (śląskie, dolnośląskie, małopolskie) kolejny kwartał notują wzrost liczby bankructw.
Upadłości i restrukturyzacje według form prawnych przedsiębiorstw
forma prawna | liczba upadłości
I-IX 2008 |
…. | liczba** upadłości
I-IX 2015 |
liczba upadłości **
I-IX 2016 |
zmiana 2016/2015
|
udział w 3 kw. 2016 |
Spółka z o.o. | 202 | 334 | 295 | – 12% | 53% | |
Przedsiębiorca | 63 | 127 | 170 | + 34% | 30% | |
Spółka akcyjna | 18 | 48 | 43 | – 10% | 8% | |
Spółka jawna | 12 | 28 | 19 | – 32% | 3% | |
Spółka komandytowa | 3 | 16 | 14 | – 16% | 2,5% | |
Spółdzielnia | 10 | 7 | 14 | + 100% | 2,5% | |
Pozostałe formy | 9 | 6 | 4 | – 33% | 1% | |
ogółem | 317 | 566** | 559** | – 1% | 100% |
Analizując formy prawne upadających i restrukturyzowanych przedsiębiorstw, obserwujemy utrzymujący się trend wzrostowy w grupie przedsiębiorców (+ 34 proc.), a także dwukrotnie wyższa liczbę orzeczeń wobec spółdzielni. W pozostałych grupach firm sytuacja uległa poprawie. Największą grupę wśród bankrutujących firm stanowią jak zwykle spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (53 proc.).
Prezentowane statystyki są przygotowywane przez ubezpieczyciela należności Coface od 1997 roku w oparciu o daty wydania postanowień sądów o ogłoszeniu upadłości, czyli faktyczne daty upadłości. Wyniki za 3 kwartały 2016 nie są ostateczne i należy się jeszcze spodziewać wzrostu o kilkanaście przypadków. Jednak dane sprzed roku, do których liczony jest ostatni wzrost procentowy r./r., pochodzą także z końca września, co zapewnia rzetelność porównań statystycznych. Dane historyczne, dotyczące lat 2008-2014, pokazują wyniki znane na koniec każdego roku.
Należy zwrócić uwagę, że od 1.01.2016 r. zmianie uległy dotychczasowe przepisy w prawie upadłościowym – wprowadzono nowe prawo restrukturyzacyjne. Głównym celem postępowania restrukturyzacyjnego, oprócz zaspokojenia wierzycieli, jest uniknięcie ogłoszenia upadłości dłużnika przez umożliwienie mu restrukturyzacji w drodze zawarcia układu z wierzycielami, a w przypadku postępowania sanacyjnego – również przez przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.
Istotną zmianą jest także fakt, że w obecnym prawie, postępowaniu restrukturyzacyjnemu podlegają zarówno firmy niewypłacalne, jak i zagrożone niewypłacalnością, w związku z tym nowe statystyki pokazują nie tylko liczbę bankrutów, ale także firm zagrożonych bankructwem. Wcześniej obowiązujące prawo umożliwiało ogłoszenie upadłości układowej tylko wobec firmy faktycznie niewypłacalnej.