Aby zostać sędzią piłkarskim należy spełnić kilka wymagań. Po pierwsze trzeba mieć skończone 16 lat oraz posiadać przynajmniej średnie wykształcenie (lub uczęszczać do szkoły ponadgimnazjalnej, kończącej się maturą). Ponadto wymagane jest odbycie kursu sędziowskiego, na koniec którego kandydat musi zaliczyć egzamin z zasad gry w piłkę nożną oraz sprawdzian kondycyjny (wzpn.poznan.pl, 2010). Jak widać, rozpoczęcie kariery sędziego jest dość łatwe. Decydują się na to na przykład uczniowie szkół średnich, traktując tę pracę jako weekendowe dorabianie do kieszonkowego. Ile można zarobić na kolejnych szczeblach kariery sędziego?
Wynagrodzenia w polskich ligach
Sędziowie główni, doglądający rozgrywek w klasach C i B, mogą liczyć na 85 PLN brutto za mecz. Sędziowie asystenci w tych samych klasach zarabiają 60 PLN za mecz. Do klas C i B w Polsce zalicza się 215 grup, składających się z różnej liczby drużyn. Jednak z uwagi na niskie płace często występują tu braki kadrowe. Wraz z awansem do wyższych lig wynagrodzenia sędziów znacznie rosną. Szczególny przeskok widać między III i II ligą. Za każdy mecz w II lidze arbitrzy główni otrzymują ponad 2,5 razy więcej pieniędzy niż ich koledzy po fachu z niższej klasy. Spowodowane jest to przejściem rozgrywek na szczebel centralny, który rozpoczyna się wraz z II ligą. Dopiero na tym poziomie pojawia się funkcja oficjalnego sędziego technicznego.
Wynagrodzenia sędziów piłkarskich za mecze w wybranych klasach rozgrywkowych
(od 2015 roku brutto w PLN)
| poziom rozgrywek | sędzia główny | sędzia asystent | sędzia techniczny |
| Ekstraklasa | 3 600 | 2 000 | 500 |
| I liga | 1 400 | 800 | 300 |
| II liga | 900 | 600 | 200 |
| III liga | 335 | 235 | – |
| IV liga | 180 | 135 | – |
| Klasa Okręgowa | 135 | 100 | – |
| Klasa „A” | 100 | 80 | – |
| Klasa „B” | 85 | 60 | – |
| Klasa „C” | 85 | 60 | – |
Źródło: Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie uchwał nr XII/187 i XII/188
z dnia 12 grudnia 2014 roku PZPN
Osiągnięcie szczebla centralnego może stanowić nie lada wyzwanie. Na trzech pierwszych poziomach rozgrywek znajdują się bowiem łącznie jedynie 52 drużyny. W sezonie 2015/16 uprawnionych do sędziowania rozgrywek na szczeblu centralnym zostało 73 sędziów głównych oraz 59 asystentów (PZPN, 2016). Wśród głównych arbitrów znalazło się dziesięciu sędziów zawodowych, którzy związali się z PZPN kontraktem. Zasady ich wynagradzania są inne niż sędziów amatorów. Zawodowi arbitrzy otrzymują stałą, niejawną pensję, dodatki za każdy mecz oraz ewentualną premię za odbycie przynajmniej 21 meczów w sezonie. W 2012 roku gazeta „Fakt” podawała, że ich wynagrodzenie podstawowe wynosi przeciętnie 10 000 PLN brutto miesięcznie, ponadto otrzymują oni 1 500 PLN za każde spotkanie ligowe. Natomiast premia na koniec sezonu miała wynosić 12 000 PLN (pilkanozna.pl, 2012). Dane te jednak nie zostały oficjalnie potwierdzone przez PZPN. Co więcej od ich publikacji minęły już cztery lata, mogły więc zmienić się. Przemawia za tym fakt podwyższenia wynagrodzeń sędziów zgodnie z uchwałami PZPN nr XII/187 i XII/188 z dnia 12 grudnia 2014 roku, zwiększającymi wynagrodzenia za sędziowanie poszczególnych meczów (PZPN, 2014).
Poza standardowym wynagrodzeniem, sędziowie otrzymują także zwrot kosztów dojazdu. Na poziomach rozgrywek niższych niż III liga, koszty te ustalane są na poziomie Wojewódzkich Związków Piłki Nożnej. Dla III ligi i lig wyższych, zryczałtowane koszty przejazdu zostały uchwalone przez PZPN. W zależności od odległości miejsca spotkania od miejsca zamieszkania sędziego może on uzyskać od 25 do 260 PLN (dla III ligi) lub 270 PLN (powyżej III ligi) zwrotu poniesionych kosztów podróży (PZPN, 2014).
Zwrot kosztów podróży dla polskich sędziów piłkarskich (w PLN)
| Odległość w km | III liga | powyżej III ligi |
| <20 | 25 | 25 |
| 20-50 | 60 | 60 |
| 50-100 | 100 | 110 |
| 100-160 | 135 | 150 |
| 160-200 | 170 | 180 |
| 200-260 | 200 | 210 |
| 260-320 | 225 | 240 |
| >320 | 260 | 270 |
Źródło: Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie uchwał nr XII/187 i XII/188
z dnia 12 grudnia 2014 roku PZPN
Sędziowie w innych krajach europejskich
Jak wypadają zarobki polskich arbitrów Ekstraklasy w porównaniu do zarobków sędziów w innych najwyższych ligach europejskich? Najwięcej za jeden mecz otrzymują sędziowie główni i asystenci w Primera División, czyli najlepszej lidze hiszpańskiej. Ich wynagrodzenie za każdą ligową rozgrywkę w sezonie 2015/16 wynosiło ponad 25 000 PLN w przypadku arbitrów głównych i prawie 9 000 PLN dla sędziów asystentów. Z kolei sędziowie główni angielskiej Premier League oprócz 1 170 GBP (ok. 6,7 tys. PLN) za każdy mecz, otrzymują również od 38,5 tys. do 42 tys. GBP (od 222 tys. do 242 tys. PLN) rocznie na podstawie stałego kontraktu (totalsportek, 2015).
Wynagrodzenia głównych sędziów piłkarskich za mecze najwyższych lig w wybranych krajach europejskich w sezonie 2015-2016 (brutto w PLN*)
Źródło: Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie totalsportek.com
*przeliczone po średniorocznym kursie GBP/PLN 5,7616 i EUR/PLN 4,1836 za 2015 r.
**sędziowie w Anglii otrzymują dodatkowo od 38,5 tys. do 42 tys. GBP brutto rocznie (222 tys. do 242 tys. PLN)
Porównując zatem zarobki głównych sędziów polskich i zagranicznych (w wartościach bezwzględnych bez uwzględnienia parytetu siły nabywczej), okazuje się, że za jeden mecz Hiszpanie dostają prawie 7 razy więcej niż Polacy, Niemcy i Włosi ok. 4 razy więcej, Francuzi ponad 3 razy więcej, a Portugalczycy ok. 1,4 razy więcej. Zarobki angielskich arbitrów ciężko jest porównywać z uwagi na ich stałe kontrakty i zmienną liczbę sędziowanych meczów.
Porównanie wynagrodzeń sędziów głównych w wybranych ligach europejskich* do zarobków sędziów głównych Ekstraklasy za jeden mecz ligowy (zarobki sędziego Ekstraklasy = 1)
Źródło: Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie totalsportek.com
*przeliczone po średniorocznym kursie GBP/PLN 5,7616 i EUR/PLN 4,1836 za 2015 r.
**sędziowie w Anglii otrzymują dodatkowo od 38,5 tys. do 42 tys. GBP brutto rocznie (222 tys. do 242 tys. PLN)
A może Liga Mistrzów?
Jakie zarobki może przynieść sędziowanie rozgrywek międzynarodowych? W Europie zajmuje się tym UEFA, czyli Unia Europejskich Związków Piłkarskich. UEFA organizuje 16 turniejów w piłce nożnej, między innymi Ligę Mistrzów, Ligę Europy, Mistrzostwa Europy a także rozgrywki młodzieżowe. Związek wyróżnia pięć kategorii sędziów: trzecią, drugą, pierwszą, Elite Development i Elite. W zależności od przypisanej kategorii arbitrzy mogą sędziować różne poziomy rozgrywek międzynarodowych. Najmniej za mecz otrzymuje się w kategorii trzeciej. Za jedną rozgrywkę sędzia główny zarabia w niej ponad 5,5 tys. PLN, asystent ok. 1,9 tys. PLN, a sędzia techniczny ok. 750 PLN. Europejska elita otrzymuje dużo większe wynagrodzenia. Sędzia główny za mecz dostaje tu 7 250 USD (ponad 27 tys. PLN), asystent 1 900 USD (ok. 7 tys. PLN), a techniczny 1 000 USD (ok. 3,8 tys. PLN) (crunchysports.com, 2016).
Wynagrodzenia sędziów UEFA za mecze międzynarodowe w 2016 roku (brutto w PLN)*
| kategoria | sędzia główny | sędzia asystent | sędzia techniczny |
| Elite | 27 327 | 7 162 | 3 769 |
| Elite Development | 18 847 | 5 371 | 3 392 |
| Pierwsza | 12 439 | 3 769 | 2 262 |
| Druga | 7 162 | 2 827 | 1 319 |
| Trzecia | 5 654 | 1 885 | 754 |
Źródło: Opracowanie Sedlak & Sedlak na podstawie crunchysports.com
*przeliczone po średniorocznym kursie USD 3,7693 za 2015 r.
Czy warto zatem zostać sędzią piłkarskim? Podobnie jak w przypadku zawodowych piłkarzy – droga na szczyt jest długa, a konkurencja duża. Zarobki arbitrów w najniższych polskich ligach skłaniają do traktowania tego zawodu bardziej jak weekendowego hobby niż rzeczywistej pracy. Wspięcie się na sam szczyt jest jednak możliwe, co pokazał w 2015 roku Szymon Marciniak, awansowany przez UEFA do sędziowskiej kategorii Elite. Został on również nominowany do sędziowania meczów podczas Mistrzostw Europy we Francji, które rozpoczną się w czerwcu 2016 roku. Z pewnością aby osiągnąć sukces w tej branży, należy zacząć w młodym wieku, być wytrwałym i mieć odrobinę szczęścia.
