Oczywistą kwestią jest, że umów należy dotrzymywać – nie inaczej wygląda to w przypadku kontraktu o profesjonalne uprawianie piłki nożnej. Przeważnie zarówno zawodnik, jak i klub, najczęściej za pomocą swoich przedstawicieli spędzają przy stole wiele godzin, negocjując jak najkorzystniejsze dla każdej ze stron warunki umowy tak, aby zminimalizować ewentualne ryzyko naruszenia jej postanowień przez podmiot niezadowolony z zakresu przysługujących mu uprawnień lub nałożonych obowiązków. Dlatego tak ważne jest aby ustalić wszystkie aspekty dalszych losów zawodnika w tym kwestie odpowiedzialności za zachowania sprzeczne z jego treścią.
Spis treści:
Związek pilnuje porządku
Na straży stabilności kontraktowej w umowach między zawodnikiem a klubem stoją także odpowiednie przepisy związkowe, które poza uzgodnieniami dokonanymi przy zawieraniu umowy, nakładają na strony dodatkowe obowiązki determinujące skuteczność jej obowiązywania. Powstaje więc pytanie, jak wygląda katalog niedozwolonych zachowań, jakimi uprawnieniami dysponuje strona, której interes ucierpiał w wyniku takiego zachowania oraz jakie ewentualne sankcje grożą winowajcy.
Przepisy regulujące zagadnienia związane z niewłaściwym wykonywaniem umowy zawarte zostały w Uchwale nr III/54 z dnia 27 marca 2015 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej – Minimalne Wymagania dla standardowych kontraktów zawodników w sektorze zawodowej piłki nożnej (zwany dalej „Uchwałą”). Art. 8 Uchwały określa przypadki, w których kontrakt może zostać rozwiązany z winy drugiej strony, osobno dla klubu oraz piłkarza. Rozwiązanie stosunku prawnego na skutek zdarzeń opisanych w niniejszym artykule co do zasady nie wiąże się z ryzykiem nałożenia na stronę dopuszczającą się naruszenia sankcji przez odpowiedni organ PZPN. Jednakże, gdy rozwiązaniu umowy towarzyszyć będą przesłanki określone w art. 9 oraz 10, Izba ds. Rozwiązywania Sporów Sportowych będąca organem jurysdykcyjnym PZPN będzie mogła orzec wobec klubu lub zawodnika określone sankcje sportowe.
Kiedy można się rozstać nie patrząc na druga stronę?
Zgodnie z art. 8 ust. 1 kontrakt może zostać w każdej chwili rozwiązany na podstawie porozumienia stron, sporządzonego w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Ten sposób zakończenia współpracy zawodnika z klubem ma charakter pokojowy i nie rodzi po żadnej ze stron ewentualnych roszczeń odszkodowawczych, nie wiąże się także z ryzykiem nałożenia sankcji przez związek sportowy. Inaczej natomiast wygląda sytuacja, gdy stosunek prawny zostanie zakończony z winy jednej ze stron. Należy zaznaczyć, że co do zasady stronom kontraktu nie przysługuje prawo do jego wypowiedzenia lub jednostronnego rozwiązania, jednak jest to możliwe w ściśle określonych przypadkach, wymienionych enumeratywnie w art. 8 ust. 3 Uchwały. Zgodnie z jego treścią, zawodnikowi przysługuje prawo do jednostronnego rozwiązania kontraktu z winy klubu poprzez oświadczenie złożone klubowi w formie pisemnej pod rygorem nieważności, wyłącznie w następujących przypadkach:
- Klub opóźnia się z zapłatą na rzecz zawodnika wynagrodzenia przysługującego mu z tytułu wykonywanej umowy za okres co najmniej dwóch miesięcy, pod warunkiem, iż po upływie tego okresu zawodnik wyznaczy pisemnie klubowi dodatkowy termin zapłaty, nie krótszy niż 14 dni. Powinien on jednocześnie zaznaczyć, że brak zapłaty w pełnej wysokości skutkować będzie możliwością jednostronnego rozwiązania kontraktu z winy klubu;
- Klub ze swojej winy nie dokonał zgłoszenia zawodnika do rozgrywek ligowych, pod warunkiem, że oświadczenie o rozwiązaniu kontraktu złożone zostanie w terminie jednego miesiąca od daty zamknięcia okresu zmiany przynależności klubowej zgodnie z obowiązującymi przepisami PZPN;
- Klub ze swojej winy zaniechał obowiązkowego ubezpieczenia zawodnika od następstw nieszczęśliwych wypadków w sporcie i na skutek czego zawodnik nie otrzymał należnego mu świadczenia ubezpieczeniowego lub jego równowartości od klubu albo klub nie przedstawił dowodu zawarcia umowy ubezpieczenia w terminie 14 dni od daty pisemnego zgłoszenia takiego żądania przez zawodnika, pod warunkiem, iż oświadczenie o rozwiązaniu kontraktu zostanie złożone w terminie jednego miesiąca od daty wystąpienia któregokolwiek ze zdarzeń;
- Klub nie zapewnia zawodnikowi leczenia lub rehabilitacji po kontuzji doznanej podczas rozgrywania meczów, na treningu lub nie zgadza się na pokrycie kosztów leczenia i rehabilitacji poniesionych przez zawodnika, na które zawodnik otrzymał od klubu pisemną zgodę. Warunkiem jest, aby oświadczenie o rozwiązaniu kontraktu zostało złożone w terminie jednego miesiąca od dnia doznania kontuzji;
- Klub został zdegradowany do niższej klasy rozgrywkowej w wyniku innych zdarzeń niż rywalizacja sportowa, na podstawie prawomocnego orzeczenia wydanego przez właściwy organ dyscyplinarny PZPN, pod warunkiem, że oświadczenie o rozwiązaniu kontraktu zostanie złożone w terminie jednego miesiąca od daty uprawomocnienia się orzeczenia dyscyplinarnego.
Prawo do jednostronnego rozwiązania kontraktu przysługuje także klubowi, jeżeli stwierdzi on wystąpienie winy po stronie zawodnika. Zgodnie z art. 8 ust. 4 Uchwały może on tego dokonać w następujących przypadkach:
- Zawodnik został skazany prawomocnym wyrokiem wydanym przez sąd powszechny za przestępstwo umyślne ścigane z urzędu, pod warunkiem iż oświadczenie o rozwiązaniu kontraktu zostanie złożone w terminie jednego miesiąca od daty uzyskania potwierdzonej urzędowo informacji o tym fakcie;
- Zawodnik został ukarany dyskwalifikacją trwającą nie krócej niż 3 miesiące, orzeczoną przez właściwy organ dyscyplinarny, pod warunkiem, że oświadczenie o rozwiązaniu kontraktu zostanie złożone w terminie jednego miesiąca od daty uprawomocnienia się orzeczenia dyscyplinarnego;
- Wobec zawodnika obowiązuje przez okres co najmniej 3 miesięcy środek zapobiegawczy w postaci zakazu uczestnictwa w rozgrywkach mistrzowskich i pucharowych, który został zastosowany na podstawie orzeczenia właściwego organu dyscyplinarnego, które stało się prawomocne;
- Zawodnik, w okresie następujących po sobie sześciu miesięcy co najmniej trzykrotnie, nie przedstawiając klubowi pisemnego usprawiedliwienia w terminie 7 dni od nieobecności, nie był obecny na treningu. W tym przypadku oświadczenie o rozwiązaniu kontraktu powinno zostać złożone odpowiednio do dnia 10 stycznia lub 10 lipca, w zależności od tego, czy nieobecność zawodnika miała miejsce w okresie sześciu miesięcy zakończonym przed upływem jednej z wyżej wymienionych dat;
- Zawodnik brał udział w jakichkolwiek zakładach bukmacherskich dotyczących rozgrywek piłkarskich, pod warunkiem że oświadczenie o rozwiązaniu kontraktu zostanie złożone w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym klub uzyska potwierdzoną informację o tym fakcie.
Są kary, i to dotkliwe
Zarówno klub, jak i zawodnik, w przypadku zaistnienia określonych okoliczności przy rozwiązaniu kontraktu mogą zostać ukarani przez Izbę ds. Rozwiązywania Sporów Sportowych sankcjami sportowymi. Art. 9 Uchwały reguluje niniejszą kwestię z perspektywy naruszeń popełnionych przez piłkarza. Zgodnie z jego treścią, jeżeli umowa zostanie rozwiązana z winy zawodnika w ciągu trzech pierwszych lat jej obowiązywania, z zastrzeżeniem, iż nie ukończył on jeszcze 28 roku życia, zostaną na niego nałożone sankcje sportowe. Zawodnik będzie ponadto zobowiązany do zapłaty odszkodowania. Podobnie będzie w przypadku, gdy rozwiązanie kontraktu podpisanego po ukończeniu przez zawodnika 28 roku życia nastąpi w ciągu dwóch pierwszych lat jego obowiązywania z jego winy. W Uchwale podkreślono, że zakończenie współpracy z winy piłkarza w terminach innych niż wskazane powyżej nie będzie pociągało za sobą stosowania kar ze strony Izby. Ostatnim warunkiem nałożenia sankcji sportowych jest złożenie przez zawodnika bezpodstawnego oświadczenia o jednostronnym rozwiązaniu kontraktu z winy klubu. Warunkiem koniecznym jest złożenie przez klub wniosku o ukaranie swojego byłego piłkarza. Zostanie on ponadto zobowiązany do zapłaty odszkodowania.
Katalog sankcji grożących zawodnikowi jest następujący:
- kara pieniężna od kwoty 100 zł do kwoty 100.000 zł;
- dyskwalifikacja na okres od 3 do 12 miesięcy.
Wysokość sankcji zostanie określona, po uwzględnieniu stopnia naruszenia przez zawodnika przepisów, skali ich naruszenia, wysokości osiąganych dochodów z tytułu profesjonalnego uprawiania piłki nożnej, właściwości i warunków osobistych zawodnika, a także jego zachowania po naruszeniu przepisów. Izba może zawiesić wykonanie kary względem zawodnika na okres nieprzekraczający trzech lat, jeżeli szczególne względy za tym przemawiają. Wykonanie co najmniej 1/3 kary dyskwalifikacji może skutkować jej darowaniem lub złagodzeniem.
Art. 10 Uchwały określa z kolei sankcje prawne w wyniku nieuzasadnionego naruszenia stabilności kontraktowej przez klub. Naruszenie takie będzie miało miejsce w dwóch przypadkach: rozwiązania kontraktu z zawodnikiem z winy klubu oraz w wyniku złożenia bezpodstawnego oświadczenia o jednostronnym rozwiązaniu kontraktu z zawodnikiem. W tej drugiej sytuacji, jeżeli niniejszy fakt zostanie stwierdzony w drodze orzeczenia wydanego przez Izbę, na wniosek zawodnika zostaną wobec klubu zastosowane sankcje sportowe. Lista sankcji grożących klubowi jest dłuższa niż w przypadku zawodnika i prezentuje się następująco:
- kara pieniężna od kwoty 1.000 zł do kwoty 500.000 zł;
- zakaz transferu zawodników do klubu na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy;
- ograniczenia możliwości uprawniania do gry nowych zawodników na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy.
Nietrudno zauważyć, że klub jako podmiot dysponujący wielokrotnie większymi od zawodnika środkami finansowymi zagrożony jest zdecydowanie wyższymi karami finansowymi.
Niniejszy katalog kar nie jest wyczerpujący, bowiem w wyniku dokonania wskazanych powyżej naruszeń klubowi nie przysługuje prawo do ekwiwalentu za wyszkolenie i rozwój zawodnika, z którym rozwiązano kontrakt. Co więcej, klub będzie zobowiązany do zapłaty zawodnikowi odszkodowania w wysokości utraconego przez niego wynagrodzenia należnego za okres, na który został zawarty kontrakt, pomniejszonego o dochody uzyskane z uprawiania piłki nożnej w innym klubie. Podobnie jak w przypadku zawodnika, Izba może zawiesić wykonanie sankcji na okres próby nie przekraczający trzech lat, jeżeli przemawiają za tym szczególne względy. Z kolei wykonanie co najmniej 1/3 kary innej niż pieniężna może spowodować jej darowanie lub złagodzenie.
Rozwiązanie kontraktu nie zawsze wiąże się z wystąpieniem winy po którejś ze stron, sytuacja taka zajdzie w przypadku spełnienia przesłanek określonych w art. 8 ust. 5 Uchwały. Zgodnie z niniejszym przepisem klub ma prawo do rozwiązania umowy z zawodnikiem bez jego winy w następujących przypadkach:
- Zawodnik, za wyjątkiem bramkarza, wystąpił w mniej niż 10% oficjalnych meczów rozegranych przez Klub w rozgrywkach mistrzowskich i pucharowych w pierwszej drużynie seniorów w całym sezonie poprzedzającym sezon, w którym Klub składa oświadczenie o jednostronnym rozwiązaniu Kontraktu, pod warunkiem złożenia takiego oświadczenia w terminie 7 dni od daty rozpoczęcia okresu zmiany przynależności klubowej, zgodnie z obowiązującymi przepisami PZPN;
- Zawodnik z powodu kontuzji lub choroby, stwierdzonej zaświadczeniem lekarskim, nie wystąpił w oficjalnych meczach rozegranych przez Klub w rozgrywkach mistrzowskich i pucharowych przez okres dłuższy niż łącznie 180 dni w roku kalendarzowym lub w Sezonie rozgrywkowym, pod warunkiem, iż oświadczenie o rozwiązaniu Kontraktu zostanie złożone odpowiednio do dnia 10 stycznia lub 10 lipca;
- po spadku Klubu do niższej klasy rozgrywkowej na skutek rywalizacji sportowej, pod warunkiem, iż oświadczenie o rozwiązaniu Kontraktu zostanie złożone do dnia 10 lipca, a Klub nie będzie posiadać wobec Zawodnika żadnych zaległości w wypłacie wynagrodzenia kontraktowego oraz Klub wypłaci Zawodnikowi odszkodowanie w wysokości stanowiącej równowartość jednomiesięcznego wynagrodzenia indywidualnego należnego Zawodnikowi z tytułu profesjonalnego uprawiania piłki nożnej, chyba że strony uzgodnią zmianę warunków Kontraktu.
Klub ma więc prawo rozwiązać umowę z zawodnikiem przede wszystkim z powodu jego niskiej przydatności na przestrzeni całego sezonu, wywołanej długotrwałą kontuzją lub małą liczbą występów w meczach „o stawkę” spowodowaną problemami w przebiciu się do pierwszego składu. Odmiennej kategorii przesłanką pozwalającą na rozstanie się z piłkarzem jest spadek klubu do niższej ligi na skutek słabych wyników sportowych, co ma na celu finansowe odciążenie klubu w obliczu widma niższych przychodów w kolejnym sezonie rozgrywkowym.
Przepisy PZPN regulujące kwestię naruszenia stabilności kontraktowej z pewnością mają istotny wpływ na postawę stron umowy o profesjonalne uprawianie piłki nożnej. Z powodu dotkliwych kar grożących w wyniku naruszeń opisanych w Uchwale zarówno klub, jak i zawodnik powinni starać się jak najlepiej wypełniać swoje obowiązki określone w kontrakcie. Mimo tego wciąż zdarzają się przypadki zachowań wymuszających konieczność zastosowania niniejszych sankcji, co jednak, biorąc pod uwagę ilość obowiązujących w ekstraklasie kontraktów zawodniczych nie jest niczym zaskakującym. W sezonie 2017/2018 było już ich bowiem ponad czterysta a do zakończenia sezonu pozostało jeszcze trochę czasu. Niniejsze regulacje pełnią zatem ważną rolę prewencyjną, lecz także penalizującą w stosunku do podmiotów, które nie potrafią utrzymać się w ryzach obowiązujących kontraktów i przepisów.
Autor: Daniel Łudczak, prawnik, Grupa CHWP – Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy
