W Polsce na ogromną skalę rośnie czarny rynek zatrudnienia cudzoziemców, który realnie zagraża konkurencyjności przedsiębiorców legalnie prowadzącym działalność gospodarczą. Związek Pracodawców Business Centre Club przedstawił opinię do projektu ustawy o dostępie cudzoziemców do rynku pracy Ministrze Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Agnieszce Dziemianowicz-Bąk.
Rozproszony, niespójny i całkowicie niewydolny system sankcji
Przedsiębiorstwa legalnie zatrudniające cudzoziemców znajdują się w trudnej sytuacji, bowiem nielegalne zatrudnienie zaburza konkurencyjność na rynku pracy. Choć projektowane przepisy jako ideę przyjmują walkę z nielegalnym rynkiem to już pobieżna analiza przepisów prowadzi do wniosku, że tak się nie stanie.
BCC zwraca uwagę na konieczność pilnego uporządkowania systemu norm karnych związanych z nielegalnym zatrudnieniem cudzoziemców i postuluje o wypracowania przez Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej, norm całkowicie odmiennych od zakładanego w projekcie ustawy. BCC wskazuje, że sankcjom podlegają dziś często drobne przypadki niecelowych uchybień, a bezkarne pozostają prowadzone na dużą skalę nielegalne procedery np. tranzytu czy uszczuplania należności publicznoprawnych.
Obecnie system odpowiedzialności nie działa właściwie. Szczególne trudności w praktyce przysparza np. zakwalifikowanie określonych zachowań jako wykroczenia z art. 120 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia, który stanowi, że (…) kto powierza cudzoziemcowi nielegalne wykonywanie pracy podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł lub przestępstwa z art. 264a § 1 Kodeksu karnego, który stanowi iż kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, umożliwia lub ułatwia innej osobie pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wbrew przepisom, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.” – zwracają uwagę eksperci BCC.
Konieczne jest uszczegółowienia tych norm w taki sposób, aby wyraźnie oddzielić zachowania będące wykroczeniem od zachowań będących przestępstwem. Z uwagi na sankcyjny charakter normy karne powinny być jasne i precyzyjnie, a przedsiębiorca musi wiedzieć za co będzie odpowiadał, a za co nie. W obecnym stanie prawnym te same stany faktyczne (np. zatrudnienie bez pozwolenia na pracę i zapewnienie zakwaterowania) są traktowane niejednakowo, tj. w zależności od organu jako przestępstwo lub wykroczenie. Co więcej, w tych samych stanach faktycznych sankcje, w szczególności za wykroczenia, są zróżnicowane, często niedostosowane do stopnia zawinienia – podkreśla Joanna Torbè – Jacko – ekspertka Business Centre Club ds. prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, przewodnicząca Komisji ds Polityki Migracyjnej BCC.
BCC zwraca uwagę na pilną potrzebę:
- uporządkowania systemu norm karnych związanych z nielegalnym zatrudnieniem cudzoziemców;
- ułatwienia pozyskiwania zezwoleń na pracę dla podmiotów zatrudniających legalnie pracowników cudzoziemskich;
- odblokowania procedur wizowych i stworzenia przejrzystego i transparentnego systemu ich pozyskiwania;
- podjęcia dialogu z przedsiębiorcami zmierzającego do przywrócenia konkurencyjności na rynku pracy;
- zaprzestania tworzenia przepisów, które powodują brak poczucia stabilności tak po stronie cudzoziemca, jak i przedsiębiorcy (np. bliżej nieokreślone limity, czy możliwość wyłączania całych grup cudzoziemców z rynku pracy poprzez rozporządzenie);
- zmodyfikowania przepisów projektu, który przewiduje możliwość podwyższenia opłat za udzielenie zezwolenia na pracę do minimalnego wynagrodzenia.
Przepisy prawa powinny być tworzone w taki sposób, aby tym, którzy działają zgodnie z prawem zapewnić swobodę jej prowadzenia i poczucie stabilności, a tym którzy prawa nadużywają tą działalność blokować. To powinno być głównym założeniem wszelkiego rodzaju projektów i działań w obszarze zatrudnienia cudzoziemców, a tak się nie dzieje – mówi ekspertka BCC.
Dodatkowo BCC przedstawia priorytety w zakresie polityki migracyjnej wypracowane przez Komisję do Spraw Polityki Migracyjnej.
- Rozszerzenie procedury oświadczeniowej na zawody trwale deficytowe bez względu na narodowość cudzoziemców.
- Dopuszczenie innego identyfikatora podatkowego dla cudzoziemca niż numer PESEL.
- Okres na jaki wydawane są zezwolenia na pracę – ujednolicenie rozbieżnej praktyki.
- Uproszczenie ścieżki zmian warunków zatrudnienia w trakcie zatrudnienia u tego samego pracodawcy.
- Ujednolicenie zasad w zakresie wymiaru czasu pracy przez który cudzoziemiec wykonuje pracę.
- Wprowadzenie odpowiednika art. 88z ust. 12 pkt. 4 UPromZatr w odniesieniu do zezwoleń na pracę oraz zezwoleń na pracę i pobyt (tzw. zezwoleń jednolitych).
- Umożliwienie dostępu do polskiego rynku pracy cudzoziemcom będącym studentami bądź to absolwentami studiów niestacjonarnych.
- Uczynienie pracodawcy uczestnikiem postępowania o wydanie zezwolenia na pobyt i pracę (tzw. zezwolenie jednolite) oraz (do czasu zmiany przepisów) zakaz nakładania obowiązków na pracodawców w pismach adresowanych w trakcie postępowania do cudzoziemców.
- Moment wszczęcia postępowania o pobyt czasowy na podstawie wniosku cudzoziemca.
- Skrócenie czasu oczekiwania na wydanie polskiego dokumentu podróży.
- Umożliwienie weryfikacji tytułu pobytowego cudzoziemca w trakcie zatrudnienia.
- Wzmocnienie Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie kontroli legalności pracy.
- Zmiany w systemie uznawania kwalifikacji – pozyskanie danych o wykształceniu i kwalifikacjach cudzoziemców jako punkt wyjś
