Podatek u źródła (WHT) a rzeczywisty właściciel i rzeczywista działalność gospodarcza

Celem wprowadzenia koncepcji rzeczywistego właściciela było ograniczenie możliwości wykorzystania umów o unikaniu podwójnego opodatkowania (UPO) w przypadkach, gdzie odbiorca płatności, będący jednocześnie stroną umowy, byłby jedynie formalnym dysponentem płatności. W sytuacji, gdy odbiorca nie spełnia definicji rzeczywistego właściciela, co do zasady brak jest możliwości skorzystania z preferencji (obniżonej stawki lub zwolnienia). Tematyka związana z definicją rzeczywistego właściciela dotyczy określonych płatności na rzecz podmiotów zagranicznych, bez rozróżniania na podmioty powiązane i nie. Mimo iż temat nie jest nowy, w dalszym ciągu budzi liczne kontrowersje i niejasności.

Definicja do 31 grudnia 2018 r.

Definicja zawarta w ustawach o podatku dochodowym do 31 grudnia 2018 r. przewidywała, że rzeczywisty właściciel to podmiot otrzymujący daną należność dla własnej korzyści, niebędący pośrednikiem, przedstawicielem, powiernikiem lub innym podmiotem zobowiązanym do przekazania całości, lub części danej należności innemu podmiotowi. Poprzednia definicja rzeczywistego właściciela była mało precyzyjna. Przede wszystkim nie wskazywała na to, że odbiorca płatności musi prowadzić rzeczywistą działalność gospodarczą w kraju swojej siedziby. W konsekwencji wcześniej mogło dochodzić do sytuacji, gdzie pomimo iż działalność była prowadzona w danym kraju, odbiorca płatności mógł zarejestrować się w innym kraju np. o korzystniejszym systemie opodatkowania jedynie dla celów podatkowych.

Nowa definicja

Podejście do definicji „beneficjenta rzeczywistego” od 1 stycznia 2019 r. stało się bardziej precyzyjne (rygorystyczne). Zgodnie z nową definicją rzeczywisty właściciel powinien spełniać łącznie wszystkie następujące warunki:

• odbiorca otrzymuje płatność na własną korzyść, może zdecydować, w jaki sposób należy wykorzystać otrzymaną płatność, ponosi ryzyko ekonomiczne związane z utratą tej należności (lub jej części), oraz
• odbiorca nie jest pośrednikiem, przedstawicielem, powiernikiem ani żadnym innym podmiotem, który jest prawnie lub faktycznie zobowiązany do przekazania płatności (lub jej części) innemu podmiotowi, oraz
• odbiorca prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą w kraju swojej siedziby.

Ustawodawca wskazuje, że rzeczywisty właściciel płatności powinien prowadzić rzeczywistą działalność gospodarczą w kraju siedziby. Jest to istotne ograniczenie po obu stronach transakcji, mające na celu uniemożliwienie przenoszenia działalności jedynie dla celów podatkowych. Podczas weryfikacji, czy kontrahent (odbiorca płatności) prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą, należy w szczególności wziąć pod uwagę, czy:

• zarejestrowanie odbiorcy wiąże się z istnieniem przedsiębiorstwa, w ramach którego odbiorca wykonuje faktycznie czynności stanowiące działalność gospodarczą (posiada lokal, wykwalifikowany personel oraz wyposażenie wykorzystywane w prowadzonej działalności gospodarczej);
• odbiorca nie tworzy struktury funkcjonującej w oderwaniu od przyczyn ekonomicznych;
• istnieje współmierność między zakresem działalności prowadzonej przez odbiorcę a faktycznie posiadanym przez niego lokalem, personelem lub wyposażeniem;
• zawierane porozumienia są zgodne z rzeczywistością gospodarczą, mają uzasadnienie gospodarcze i nie są w sposób oczywisty sprzeczne z ogólnymi interesami gospodarczymi odbiorcy;
• odbiorca samodzielnie wykonuje swoje podstawowe funkcje gospodarcze przy wykorzystaniu zasobów własnych, w tym obecnych na miejscu osób zarządzających.

Wytyczne OECD

Na problematykę rzeczywistego właściciela płatności zwróciła uwagę także Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). W konsekwencji w dniu 20 marca 2019 r. wydany został dokument „A Beneficial Ownership Implementation Toolkit” będący zbiorem wytycznych, które mają na celu pomoc rządom państw we wdrożeniu globalnych standardów oraz narzędzi dla administracji podatkowych pozwalających na dostęp do wiarygodnych informacji o tym, kto jest rzeczywistym właścicielem. Ponadto OECD definiuje co należy rozumieć przez pojęcie „rzeczywistego właściciela”. Dla przedsiębiorców OECD zaleca wdrożenie procedury weryfikacji beneficjenta płatności. Procedura powinna m.in. określać zakres niezbędnych danych, jakie trzeba pozyskać od kontrahenta i przeanalizować, zakresy odpowiedzialności w ramach organizacji, dostęp do informacji dla osób realizujących płatności. Procedura pozwoli podatnikom dochować należytej staranności w zakresie weryfikacji kontrahentów oraz dokonywanych na ich rzecz płatności zagranicznych. Wytyczne OECD w tym temacie wskazują w szczególności, że w aspekcie międzynarodowym temat jest ważny i w niedługim czasie należy spodziewać się kolejnych krajowych regulacji w tym temacie.

Skutki

Powyższe rozważania w zakresie rzeczywistego właściciela płatności prowadzą do wniosku, że obecnie bardzo istotne jest przeanalizowanie płatności dokonywanych na rzecz nierezydentów. Szczególną uwagę warto zwrócić na:

• wypłaty dywidend, zwłaszcza jeżeli funkcje i aktywa spółki holdingowej są znacznie ograniczone;
• wypłaty odsetek do podmiotów powiązanych (także innych podmiotów, choć tu będzie problem z danymi), które same korzystają z finansowania zewnętrznego;
• wypłaty należności licencyjnych, w szczególności w przypadku umów sublicencji;
• wypłaty wynagrodzenia za usługi niematerialne, zwłaszcza jeżeli dostępna jest informacja, że podmiot nie świadczy usługi samodzielnie.

Warto już wcześniej dokonać analizy w powyższym zakresie, tj. na etapie przygotowywania umowy lub rozpoczęcia współpracy. Jeżeli podatnik ma wątpliwości, warto skonsultować je z doświadczonym doradcą, który zaleci odpowiedni sposób postępowania.

Autor: radca prawny Robert Nogacki, Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.