Ustawą z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów został wprowadzony system monitorowania transportu drogowego i kolejowego niektórych towarów wskazanych w ustawowym katalogu zgodnie z pozycjami CN (tzw. system SENT). Celem przepisów o monitorowaniu przewozu jest walka z nadużyciami podatkowymi w zakresie podatku VAT i akcyzy. Podmiotami zobowiązanymi do dokonywania zgłoszeń w systemie są co do zasady wszystkie podmioty uczestniczące w transakcji, tj. dostawca, nabywca oraz przewoźnik. Jednocześnie przepisy wprowadziły dotkliwe kary dla podmiotów, które nie wypełniają nałożonych na nie obowiązków.
Z wymienionej wyżej definicji podmiotów zobowiązanych, uczestniczących w systemie monitorowania wynika już pośrednio, jakie czynności podlegają monitorowaniu w ramach systemu. Są to:
- przemieszczenia dokonywane w związku z dostawami krajowymi;
- przemieszczenia dokonywane w związku z wewnątrzwspólnotową dostawą towarów oraz eksportem, rozpoczynające się na terytorium kraju;
- przemieszczenia dokonywane w związku z wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów oraz importem, rozpoczynające się odpowiednio na terytorium kraju członkowskiego UE bądź państwa trzeciego;
- przemieszczenia przez terytorium kraju, czyli przemieszczenia zaczynające się w jednym państwie członkowskim UE a kończące się w innym państwie członkowskim lub trzecim.
Przepisy ustawy przewozowej wskazują, jakiego rodzaju towary podlegają monitorowaniu. Towary objęte monitorowaniem są wskazane w ustawie przewozowej poprzez ich kod CN. Dodatkowo przepisy określają, jaką masę lub objętość powinna przekraczać przesyłka z towarem, aby powstał wobec niej obowiązek zgłoszenia w systemie monitorowania.
Zgodnie z ustawą przewozową monitorowaniu podlega również alkohol całkowicie skażony (zgodnie z regulacjami UE), w tym alkohol zawarty w wyrobach nieprzeznaczonych do spożycia przez ludzi, jeżeli objętość przesyłki wynosi powyżej 500 litrów. Z monitorowania wyłączony jest natomiast przewóz tego towaru, jeżeli dokonywany jest w przesyłkach poniżej 5 litrów. Monitorowaniem objęty jest również susz tytoniowy nieoznaczony znakami akcyzy, bez względu na jego ilość w przesyłce oraz produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne (przeznaczone do wywozu poza granice RP).
Należy wskazać, że zgodnie z art. 3 ust. 11 ustawy przewozowej istnieje możliwość rozszerzenia ww. katalogu rodzaju towarów podlegających monitorowaniu w drodze rozporządzenia Ministerstwa Finansów. Rozporządzenie z 20 lipca 2018 r. w tym zakresie zakłada wprowadzenie monitorowania przewozu olejów roślinnych i tłuszczy oraz bibułki papierosowej i taśm formujących.
Przede wszystkim, ocena tego, czy przewóz danego towaru podlega monitorowaniu, czy nie powinna być dokonana z punktu widzenia przesyłki zdefiniowanej jako określona ilość towarów tego samego rodzaju, przewożonych od jednego nadawcy towaru do jednego odbiorcy towaru, do jednego miejsca dostarczenia towaru, jednym środkiem transportu. To właśnie dla tak rozumianej przesyłki należy określić, czy masa lub objętość przewożonego w jej ramach rodzaju towaru podlega monitorowaniu.
Poprzez rodzaj towaru należy rozumieć towary należące do tej samej czterocyfrowej pozycji CN (np. CN 2710). W konsekwencji, jeżeli w ramach jednego transportu od jednego nadawcy do jednego odbiorcy i do jednego miejsca dostarczenia towaru, jednym środkiem transportu przewożonych jest kilka towarów o różnych nazwach handlowych, ale o tej samej pozycji CN na poziomie czterech cyfr, dla celów stwierdzenia, czy ten transport powinien podlegać monitorowaniu, należy określić sumę masy i objętości wszystkich transportowanych towarów należących do tej samej czterocyfrowej pozycji CN.
Ustawa przewozowa przewiduje przypadki, w których przewóz nie podlega monitorowaniu, nawet wtedy, gdy przesyłka zawiera towary, które zgodnie z ich pozycją CN/podkategorią PKWiU oraz masą/objętością powinny podlegać systemowi.
Zgodnie z art. 3 ust. 6 ustawy przewozowej systemowi monitorowania nie podlega przewóz towarów:
- przewożonych przez operatorów pocztowych w paczkach pocztowych;
- objętych procedurą celną tranzytu, składowania, odprawy czasowej, przetwarzania lub wywozu, powrotnym wywozem;
- przemieszczanych w procedurze zawieszenia poboru akcyzy z zastosowaniem systemu EMCS.
Natomiast w myśl art. 3 ust. 7 ustawy przewozowej z systemu monitorowania wyłączony jest również przewóz towarów, który nie jest związany z wykonaniem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT, jeżeli przewozowi towarów towarzyszy dokument potwierdzający przesunięcie międzymagazynowe, wystawiony przez nadawcę towarów. Dokument ten powinien zawierać następujące dane: dane nadawcy towaru i jego NIP, dane dotyczące towaru – rodzaj, ilość, masa brutto lub objętość, kod CN lub pozycja PKWiU, dane adresowe miejsca magazynowania – wysyłki, dane adresowe miejsca magazynowania – przyjęcia.
Systemowi monitorowania przewozu towarów nie podlega także przewóz towarów dokonywany środkami transportu, używanymi przez określone organy państwowe m.in. Policję, Straż Graniczną, ABW.
Kontrole przewozu towarów
Wypełnianie obowiązków w zakresie monitorowania przewozu, w tym przede wszystkim składanie stosownych zgłoszeń, ma być kontrolowane przez organy kontrolne. Kontrola może odbywać się m.in. na drodze, w trakcie transportu. Mogą jej dokonywać funkcjonariusze:
- a) Służby Celno-Skarbowej,
- b) Policji,
- c) Straży Granicznej,
- d) Inspekcji Transportu Drogowego.
Ponadto wypełnianie obowiązku składania zgłoszeń może podlegać kontroli po zakończeniu transportu w toku postępowania podatkowego, wykonywania kontroli podatkowej lub kontroli celno-skarbowej przez urzędników Krajowej Administracji Skarbowej. Za naruszenie obowiązków w zakresie monitorowania towarów mogą zostać nałożone na podmioty zobowiązane surowe kary. Przykładowo w przypadku niedokonania przez spółkę zgłoszenia przewozu towarów podlegających monitorowaniu w związku z krajową dostawą, wewnątrzwspólnotowym nabyciem, wewnątrzwspólnotową dostawą lub eksportem towarów przez Spółkę, na Spółkę może zostać nałożona kara w wysokości odpowiadającej 46% wartości netto towaru podlegającego zgłoszeniu (wynosząca nie mniej niż 20 000 zł).
Kolejnym przykładem może być sytuacja gdzie wobec niedokonania zgłoszenia lub nieprzedstawienia przez kierującego numeru referencyjnego bądź zgłoszenia zastępczego z potwierdzeniem przyjęcia środek transportu lub towar może zostać zatrzymany i skierowany do wyznaczonego miejsca na czas wyjaśnienia sprawy – w tej sytuacji wysyłający może odpowiadać solidarnie wraz z przewoźnikiem za opłaty za odholowanie, strzeżenie i przechowywanie środka transportu / towarów. Opłaty zależne są od dopuszczalnej masy całkowitej pojazdu lub rozmiaru przewożonych towarów m.in. od 476 zł do 1 508 zł za odholowanie pojazdu, od 39 zł do 196 zł za dobę strzeżenia środka transportu oraz 4 zł za m3 lub 80 gr za m2 powierzchni magazynowej niezbędnej do składowania zatrzymanego towaru). Zwolnienie pojazdu / towaru możliwe jest po opłaceniu ww. opłat. Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi ustawą z dnia 15 czerwca 2018 r. firma transportowa dokonująca przewozu towarów wrażliwych określonych w ustawie ma obowiązek posiadania lokalizatorów GPS. Od początku 2019 r. za posiadanie niesprawnego lokalizatora lub brak przekazywania danych w czasie rzeczywistym przedsiębiorca może zostać ukarany grzywną do 10 000 zł. Dodatkowo na kierowcę może zostać nałożony mandat aż do 7 500 zł. Kary nakładane w ramach pakietu przewozowego są bardzo duże i bezwzględne. Jest jednak pewna nadzieja dla przedsiębiorców, która wynika z ostatnich orzeczeń sądów administracyjnych. Przykładowo w wyroku sygn. I SA/Ol 268/18 WSA wskazał, że przy ustalaniu wysokości kary organy powinny wziąć pod uwagę sytuację finansową podmiotu. Zatem organy nie powinny karać przedsiębiorców w oderwaniu od rzeczywistości, co do tej pory się zdarzało.
Przedsiębiorcy, chcąc zabezpieczyć się przed ryzykiem, powinni w pierwszej kolejności przeanalizować, czy podlegają przepisom pakietu przewozowego, w szczególności, czy dokonują obrotu towarami wymienionymi w ustawie. Następnie warto rozważyć przygotowanie procesu / procedury, która określałaby zakres czynności i odpowiedzialności. W końcu, jeżeli przedsiębiorcy mają wdrożone działania w ramach pakietu przewozowego, należy dokonywać ich bieżącej aktualizacji i audytów, ponieważ od wejścia w życie (2017 r.) ustawa była zmieniana już 7 razy!
Autor: radca prawny Robert Nogacki, Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.
